Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Art.13
Księgapierwsza.Częśćogólna
2)osobyubezwłasnowolnionecałkowicie,awięcosoby,wstosunkudoktórychzapadłopostanowieniesądu
oubezwłasnowolnieniuwydanenapodstawieart.13,którejestprawomocneiniezostałouchylone.
2.Wskazanywyżejdwuelementowykatalogosóbniemającychzdolnościdoczynnościprawnychmacharakter
zamknięty.Wszczególnościniejestprzyczynąbrakutejzdolnościfaktycznaniemożnośćdokonywaniaczyn-
nościprawnych88ani(chociażmogąprowadzićdoubezwłasnowolnienia)chorobapsychiczna,niedorozwój
umysłowylubinnegorodzajuzaburzeniaczynnościpsychicznych89.Zdrugiejstronytakieokolicznościjak
np.ponadprzeciętnadojrzałośćintelektualnamałoletniegoprzedukończeniemprzezniego13.rokużycia90
bądźustaniechorobypsychicznejosobyubezwłasnowolnionejcałkowiciestanowiącejprzyczynęjejubezwłas-
nowolnienianiepowodują,żeosobytenabywają,chociażbyograniczoną,zdolnośćdoczynnościprawnych.
3.Czynnościprawnedokonywaneprzezosobęniemającązdolnościdoczynnościprawnychsą,codozasady,
bezwzględnienieważne(zob.art.14k.c.).Ponadtoosobataniemożebyćpełnomocnikiem(por.art.100k.c.),
możejednakwystępowaćwroliposłańca91.Kompetencjadodokonywaniaczynnościprawnychwimieniu
osobyniemającejzdolnościdoczynnościprawnychprzysługujejejprzedstawicielowiustawowemu,awięc
wprzypadkuosoby,któranieukończyłalat13,każdemuzjejrodzicówmającemuwładzęrodzicielską
(art.98§1k.r.o.)bądźopiekunowi(art.94§3iart.155§2k.r.o.);podobniejestwprzypadkuosobyubez-
własnowolnionejcałkowicie(art.13§2k.c.iart.175k.r.o.).Wprzypadkachwskazanychwustawiewcha-
rakterzeprzedstawicielaustawowegozamiastrodzicówlubopiekunadziałainnaosoba,wszczególnościre-
prezentantdziecka(zob.art.98§2,art.99,155§2,art.159i175k.r.o.).Dodokonaniaprzezprzedstawiciela
ustawowegowimieniuosobypozostającejpodwładząrodzicielską(opieką)wskazanychwustawieczynności
prawnychpotrzebnejestzezwoleniesądu(art.101§3,art.156i175k.r.o.;zob.teżart.99§3k.r.o.).Nale-
żyjednakpodkreślić,żeniektóreczynnościprawnewogóleniemogąbyćdokonaneprzezprzedstawiciela;
ponieważosobaniemającazdolnościdoczynnościprawnychniemożeichdokonaćsamodzielnie,sąone
dlaniejniedostępne(np.sporządzenietestamentu-zob.art.944k.c.).
Art.13.[Ubezwłasnowolnionycałkowicie]
MałgorzataBalwicka-Szczyrba,AnnaSylwestrzak
§1.Osoba,któraukończyłalattrzynaście,możebyćubezwłasnowolnionacałkowicie,jeżeliwskutekchoroby
psychicznej,niedorozwojuumysłowegoalboinnegorodzajuzaburzeńpsychicznych,wszczególnościpijaństwalub
narkomanii,niejestwstaniekierowaćswympostępowaniem.
§2.Dlaubezwłasnowolnionegocałkowicieustanawiasięopiekę,chybażepozostajeonjeszczepodwładząro-
dzicielską.
I.Ubezwłasnowolnienie-zagadnieniawprowadzające,kierunekewentualnychzmian
1.Instytucjaubezwłasnowolnieniajestprzedmiotemlicznychdebatnaukowych.Krytykujesięjązwłaszczaza
to,żejesttoinstytucjamałoelastyczna,któraingerujenadmierniewsferęprawnączłowieka,wykluczającgo
zobrotucywilnoprawnego,inieczynizadośćstandardomwynikającymzKonstytucjiRPorazKonwencji
oprawachosóbniepełnosprawnych,sporządzonejwNowymJorkudnia13.12.2006r.92Ubezwłasnowol-
nieniepozbawiauczestnikówobrotuprawadonadzieinakontynuacjęaktywnościwsferzeprawnej.Za-
rzucasięjejnaruszanieprawczłowieka,wtymprawadoniezbywalnejgodności,postulujelikwidacjębądź
gruntownąreformęwkierunkuwprowadzenianowoczesnegomodelutzw.wspomaganegopodejmowania
88Zob.wyrokWSAwŁodziz29.05.2008r.,ISA/Łd1202/07,LEXnr482388;P.Księżak[w:]Kodekscywilny…,red.K.Osajda,2020,art.12,nt7.
89Codochorobypsychicznejzob.wszczególnościwyrokSNz16.09.1999r.,IICKN485/98,LEXnr1216180;wyrokSNz23.09.1999r.,
IIUKN131/99,OSNP2001/3,poz.77;wyrokNSAz19.04.2018r.,IIFSK1171/16,LEXnr2499068.
90Zob.T.Sokołowski[w:]Kodekscywilny…,t.1,red.A.Kidyba,2012,art.12,nt4.
91Posłaniecniemusimiećzdolnościdoczynnościprawnych-zob.np.Z.Radwański,A.Olejniczak,Prawo…,2021,s.359.
92Dz.U.z2012r.poz.1169.Zob.M.Balwicka-Szczyrba,A.Sylwestrzak,InstytucjaubezwłasnowolnieniawperspektywieunormowańKonsty-
tucjiRPorazkonwencjiONZoprawachosóbniepełnosprawnych,GSP2018/40,s.151-167.Autorkiszerokoomawiająinstytucjeubezwłasno-
wolnieniawświetlezasadprawamiędzynarodowego,uwarunkowańkonstytucyjnych,atakżewujęciuprawnoporównawczym.Okrytyce
ubezwłasnowolnieniaszerokoM.Domański,Ubezwłasnowolnieniewprawiepolskimawybranestandardymiędzynarodowejochronypraw
człowieka,PwD2014/17,s.7-48.
84
MałgorzataBalwicka-Szczyrba,AnnaSylwestrzak
