Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
TytułIII.Mienie
Art.45
waniesiępodmiotówstosunkucywilnoprawnegoorazobiektymaterialneiniematerialne,którychtozacho-
waniedotyczy26.Rzeczystanowiązatemobiektymaterialne,doktórychodnosząsięstosunkicywilnoprawne.
Definiowanierzeczyjesttakżeistotnewprzypadkuanalizyprawrzeczowych,któremającbezwzględny
charakter,sązzasadyprawaminarzeczywłasnejlubnarzeczycudzej.
2.Zgodniezart.45rzeczamisąprzedmiotymaterialne.Acontrariodobraniematerialneniemogąotrzymać
takiegostatusu,pomimożeniekiedydóbrtych(np.energiiczyutworów)dotyczystosunekcywilnoprawny.
Wskazujesięprzytym,iżuzewnętrznieniedóbrniematerialnych,np.wpostacidyskietki,płyty,stanowi
jedynieichcorpusmechanicum27.Zpowyżejwskazanychwzględówrzeczaminiesąrównieżprawa,pomi-
możetakżeichmożedotyczyćobrótcywilnoprawny(np.cesjapraw).
3.Niewszystkieprzedmiotymaterialnebędąrzeczą,albowiemkoniecznejestichwyodrębnieniezprzyrody
(naturalnebądźsztuczne)wtakimstopniu,żestanowiąonesamoistnedobra.Wyodrębnieniemożedoty-
czyćtakżeprzedmiotówmaterialnychpochodzeniapozaziemskiego,np.meteorytów28.Niemaprzytym
znaczeniastanskupienia,którymożebyćtakżepłynny,ciekłyczygazowy,jeżeliowowyodrębnienienastą-
piło(np.gazwbutli).Wkonsekwencji,zuwaginabrakwyodrębnienia,niestanowiąsamoistnegodobra,
awięcniesąrzeczami,tzw.resomniumcommunes(np.wodapłynąca,powietrze,morze)29.Zpowyższych
względówrzeczaminiesątakżetzw.częściskładowerzeczy(zob.komentarzdoart.47).
4.Niektóreprzedmiotysąwyłączonezobrotuprawnegoistanowiątzw.resextracommercium.Ichprzykładem
sądrogipubliczne(zgodniezart.2au.d.p.ichwłaścicielemmożebyćSkarbPaństwabądźwłaściwajednostka
samorząduwojewództwa,powiatulubgminy)czymateriałyzewidencjonowanegoniepaństwowegozasobu
archiwalnego
30
.
5.Obrótniektórymirzeczamibywaograniczony.Przykładowo,pomimożenieruchomośćleśnaniestano-
wizeswejistotyprzedmiotumaterialnegowyjętegozobrotucywilnoprawnego,obowiązująograniczenia
wobrociecywilnoprawnymtakiminieruchomościami,określonezwłaszczawustawiez28.09.2011r.ola-
sach31.Ograniczeniadotyczątakżenieruchomościrolnych,awprowadzajezwłaszczaustawaz11.04.2003r.
okształtowaniuustrojurolnego32.
6.Rzeczamisątylkoposzczególneprzedmioty,azatemstatusutakiegoniemajązbiorypraw(universitasiuris),
np.przedsiębiorstwo33(zob.komentarzdoart.551),gospodarstworolne(zob.komentarzart.553).Rzecza-
miniesątakżezbioryrzeczy(universitasrerum),któreskładająsięzpewnejliczbyrzeczypojedynczych
tegosamegorodzaju.Zatemczynnośćprawna,wtymustanowienieprawarzeczowego,możedotyczyćtylko
rzeczywchodzącejwskładtejcałości34.
7.Człowiek,jakoistotaludzka,wtymczęścijegociała,niemożebyćkwalifikowanyjakorzecz35.Rzecza-
miniesątakżezwłokiludzkie36.Zkoleimogąbyćkwalifikowanejakotakieorganyludzkie,odłączone
26A.Wolter,J.Ignatowicz,K.Stefaniuk,Prawocywilne…,2001,s.112.
27W.J.Katner[w:]SystemPrawaPrywatnego,t.1,red.M.Safjan,2012,s.1298.
28Takm.in.P.Księżak,Rzeczyniczyje,nRejent”2005/4,s.65.Autorsygnalizujejednak,żezagadnienietojestwysocedyskusyjne.
29J.Ignatowicz,K.Stefaniuk,Praworzeczowe,Warszawa2004,s.17.
30PrzykładtakipodajeA.Obłąk,Rzeczywyłączonezobrotu(resextracommercium)wpolskimporządkuprawnym[w:]Wybranezagadnienia
polskiegoprawaprywatnego.KsięgapamiątkowakuczcidoktoraJózefaKremisaidoktoraJerzegoStrzebinczyka,red.J.Jezioro,K.Zagrobelny,
Wrocław2019,s.188.
31Dz.U.z2024r.poz.530.Zob.M.Balwicka-Szczyrba,GlosadopostanowieniaSNz10.05.2019r.,ICSK207/18,OSP2020/4,s.3-17.
32Dz.U.z2024r.poz.423.
33Zob.szerzejnatentematM.Bednarek,Przedsiębiorstwojakoprzedmiot…,s.56.
34J.Ignatowicz,K.Stefaniuk,Praworzeczowe…,2004,s.18.
35S.Grzybowski[w:]Systemprawacywilnego,t.1,red.S.Grzybowski,1985,s.411.
36Zob.szerzejP.Księżak,W.Robaczyński,Dysponowaniezwłokamiludzkimidlacelównaukowychimedycznych,PiP2015/1,s.59-69.
MałgorzataBalwicka-Szczyrba
161
