Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
RozdziałI.
BliskiWschód
A.Ideologiaipropagandakrólewska
1.Związkikrólazbogami
IdeologiaipropagandakrólewskawładcówpanującychnaBliskimWschodziewItys.p.n.e.wyrosłazewzoru
ukształtowanegowewcześniejszychtysiącleciach.Modeltenzawierałszeregelementówwspólnychdlawładców
zróżnychkrajówtegorejonu.Nieznaczytojednak,żeideologiawładzybyłaprzezcałyczasjednakowa.Poszczególne
jejelementy—ichdobór,natężeniewużyciu,sposóbzastosowania—towszystkobyłodomenąposzczególnych
monarchów.SamaideakrólestwabyławedługwierzeńSumerów—pierwotnychmieszkańcówMezopotamii—darem,
któryboginiInanaotrzymałaodbogaEnki,abyobdzielićnimludzi.Wedługsumeryjskiejlistykrólów„królestwozstąpiło
znieba”.Królestwonajpierwpowstało,czyteżzostałoutworzone,wniebie,abynastępniestaćsięudziałemludzijako
darbogów.WsumeryjskimeposieoEtanieznajdujesiętakicharakterystycznyfragment:
Wtedynienoszonojeszczetiary…Berło,przepaskaczołowa,tiaraikijpasterskispoczywaływniebie,przed
obliczemAnu;Niebyłokrólewskiegozwierzchnictwanadludembogini;Królestwopotemzeszłoznieba…[1].
Właściwymkrólembyłnajwyższybógpanteonu.DlaSumerówbyłnimEnlil,którynosiłtytuł„króla
krajów”[2].DlaBabilończykówkrólembyłbógMarduk,adlaAsyryjczyków—Aszur.Whymniekoronacyjnymwładcy
asyryjskiegoAszurbanipala(668–627r.p.n.e.)[3]czytamy:
Aszurjestkrólem,zaprawdęAszurjestkrólem,aAszurbanipalprzedstawicielemAszura,dziełemjegorąk[4].
Królbyłzatemwtychwarunkachboskimnamiestnikiem,zastępcąboganaziemi.Monarchawypełniałwolębogów,
pośredniczącmiędzyświatemboskimiludzkim.Reprezentowałswójludprzedobliczembogówioznajmiałludowiwolę
niebios.
SytuacjazmieniłasięwdrugiejpołowieIIItys.p.n.e.,gdyNaramsin(2260–2223r.p.n.e.),jedenzwładców
akadyjskich,zacząłprzedstawiaćsięzboskimiemblematami,podnoszącwtensposóbswójprestiżiznaczenie.Faktten
odzwierciedliłazarównoikonografia,jakitytulaturakrólewska.Władcaprzedstawianybyłwcharakterystycznejtiarze
zrogami.Natomiastwnapisachumieszczanoprzedjegoimieniemboskideterminatyw[5].Nastelizwycięstwatego
władcyodnalezionejwSuzie,aukazującejtriumfkrólanadLulubejami—ludemzgórZagros,zostałonprzedstawiony
wtiarzezrogaminagłowie.Pojedynczapararogówprzysługiwałaistotompozaziemskim,którezajmowałymiejsce
bliższebogomwhierarchiiniżludzie.Natomiastbogowiemielizazwyczajażtrzylubnawetczteryparyrogów.Napis
pismemklinowym,wktórymimiękrólapoprzedzasłowodingir,oznaczatu,żewładcanależydokategoriibytów
poświęconychbogomijestjednocześniekimśwrodzajuduchaopiekuńczegoludzi,dlategowtymprzypadkuniemożna
mówićofaktycznejdeifikacjiwładcy.Jegopostaćjestjednakznaczniewiększaodpostacizwykłychżołnierzyizajmuje
centralnemiejscenaprzedstawieniu.TazmianawsposobieukazywaniawładcówutrzymałasiępóźniejwokresieIII
dynastiizUr(koniecIIItys.p.n.e.)ipojejupadku(przełomIIIiIItys.p.n.e.)wIsin,LarsieiBabilonie.Zasadniczo
znikłazchwiląprzybyciaKasytówdoMezopotamii(wpołowieIItys.p.n.e.)[6].Wtrzyipółtysiącletniejhistorii
starożytnegoBliskiegoWschodutakiewywyższaniewładcówbyłozatemraczejkrótkimepizodem,ograniczonym
doniektórychtylkomiastMezopotamii[7].
