Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
PrzypominatopraktykęznanązówczesnejBabilonii,polegającanaoznaczaniubydłaimieniemwłaściciela.Znanyjest
dokumentpochodzącyzarchiwumwymienionegowtekścieumowyMuraszu,któryodnosisiędo„wołówpociągowych
oznaczonychimieniemIltamesz–lintara”[90].Niewolnicybylizatempostrzeganiitraktowanijaktowar.Znamiennyjest
wtymkontekściefragmentLegendyoKerecie,wktórymbógEl,pragnącpocieszyćKeretapośmiercijegorodziny,
ofiarowujemusrebro,złoto,niewolnikówikonie.Niewolnicyokazująsiębyćcennym,aletylkotowarem.Porazkolejny
niewolnicyzostaliwymienienijakotowar,gdyElopisywałKeretowiplanzdobycianowejżony.Głównybohatermiał
zebraćwojskaioblegaćmiastoUdum.PosześciudniachoblężeniaPabil,królmiastaUdum,miałwysłaćdoKereta
poselstwo,któreofiarowałomusrebro,złoto,niewolników,konie,wozyiwszelkieskarby.Ponownieniewolnicy
pojawiająsięwkontekściedrogichtowarówikruszców[91].
PrzepisyKodeksuHammurabiegopotwierdzajązdecydowaniegorszetraktowanieniewolnikówuważanychzaczęść
majątkuichwłaściciela.Zauderzeniewtwarzobywatelaniewolnikbyłkaranyobcięciemucha(§205).Zatakiesamo
przewinienieobywatelbyłkaranygrzywnąwwysokościjednejszóstejminysrebra(§204).Jeślilekarzprzezswą
nieudolnośćspowodowałutratęokaprzezobywatela,ponosiłkaręucięciaręki(§218).Zatosamoprzewinienie
wstosunkudoniewolnikalekarzmusiałzapłacićwłaścicielowipołowęcenyjegokupna(§220).Jeśliobywateluderzył
ciężarnąkobietę—córkępełnoprawnegoobywatela,powodującporonienie,musiałzapłacić10szeklisrebra(§209).Jeśli
uderzonazostałaniewolnicaiporoniła,sprawcamiałobowiązekzapłacićjedyniedwaszeklesrebra(§213).Jeślizawalił
siędomzabijającjegowłaściciela,tobudowniczytegodomuponosiłkaręśmierci(§229),gdyzginąłsynwłaściciela,
zabijanosynabudowniczego(§230).Gdynatomiastpodgruzamizginąłniewolnikwłaściciela,budowniczymusiałdać
niewolnikatemuwłaścicielowi(§231).Wsytuacji,gdyobywatelwybiłokoinnemuobywatelowilubzłamałmukość,
zgodniezzasadątalionusprawcywybijanookolubłamanokość(§196–197).Jeśliprzestępstwodotyczyłoniewolnika,
należałowypłacićodszkodowaniewwysokościpołowycenynabycianiewolnika(§198–199).
Niewolnikbyłtraktowanyjakowłasność,dlategoteżwszelkieprzypadkiumożliwieniaucieczkiniewolnikówbyły
surowokaraneśmiercią(§15–16).Schwytanychniewolnikównależałooddaćwłaścicielowi,ajeślizłapanyniechciał
podaćimieniaswegowłaściciela,wówczasnależałogoodprowadzićdopałacu,gdzierozpatrzonojegosprawę(§17–18).
Jeśliniewolnikwypierałsięswegowłaściciela,atenudowodnił,żenimfaktyczniejest,wówczasniewolnikakarano
obcięciemucha(§282).Jeślinatomiastktośusunąłpiętnozciałaniewolnika,ucinanomurękę(§226).
Choćniewolnikbyłtraktowanyjaktowar,tojednaknieprzestawałbyćczłowiekiem.KodeksHammurabiego
przewidywałsytuacjęmałżeństwapomiędzyniewolnikamialudźmiwolnymi.Dziecizmałżeństwaniewolnikazcórką
wolnegoobywatelazachowywaływolność(§175).Jeśliniewolniktenumarł,wdowieprzysługiwałapołowa
wypracowanegowmałżeństwiemajątku,którymogłazabraćdlaswychdzieci,drugąpołowęzatrzymywałwłaściciel
zmarłegoniewolnika(§176).Wsytuacji,gdyojcembyłczłowiekwolny,amatkądzieckabyłajegoniewolnica,wówczas
mógłondzieciposiadanezeswąniewolnicąuczynićwolnymiswojądecyzją(§170).Pozatymmałżeństwamogli
zawieraćmiędzysobąsaminiewolnicy.Dzieciztakichmałżeństwpozostawałyjednakwniewoli.
ZKodeksuHammurabiegowynika,żeprzynajmniejniektórzyniewolnicypałaculubprywatnychwłaścicieliposiadali
dom(§176).Moglionitakżeposiadaćjakieśoszczędnościidobratrwałe(§7).Wokresienowobabilońskimsytuacjatej
grupyniewolnikówuległadalszymzmianomwzwiązkuzrozwojemwielkichprzedsiębiorstwdziałającychwbankowości,
rolnictwie,handluiwytwórczości.Niektórzyniewolnicypotrafilizrobićwtakichprzedsiębiorstwachzadziwiającą
karierę.Wyjątkowy,aleniejedyny,jesttuprzykładniewolnikaMadanu–bel–usura,któregodziałalnośćprzypadanaokres
43latodpanowaniaNabonidadokrólaperskiegoDariuszaI.Występowałonwsądziejakoświadekpozywającludzi
wolnych.Prowadziłdziałalnośćkredytową,spekulowałziemiąiproduktamirolnymi.Kilkarazyzmieniałswego
właściciela,asamteżposiadałniewolnikówizniewalałludziwolnychjakoniewypłacalnychdłużników.Jegokolejni
właścicielesprzedawaligoikupowaliwrazzcałymmajątkiem.Swojecórkiwydałzaludziwolnych[92].
Wokresienowoasyryjskimtakżeniewolnicyświątynniposiadalipewienzakresprawosobistych.Wiadomo,żemogli
onipełnićfunkcjeświadków.ZdokumentówdotyczącychosobyNabu–pi–ahi–usurawynika,żebyłonwroku649p.n.e.
niewolnikiemwświątynibogaNabu.Wpóźniejszymokilkanaścielatdokumencienosiontytułqatinnu,którego
znaczenieniejestznane.Wpięciudokumentachpojawiasięjakoświadek,awdwóchjestsprzedawcą.Zdokumentuzr.
644p.n.e.wynika,żeNabu–pi–ahi–usurmiałwłasnąniewolnicę,którąoniUbru–NabusprzedaliSzamasz–szar–usurowi
zacenę54szekli.DziewięćlatpóźniejNabu–pi–ahi–usursprzedałswójdomwKalach.Kupującymbyłponownie
Szamasz–szar–usur.Niewolnicyświątynnimoglizatemposiadaćpewienmajątek,atakżewłasnychniewolników[93].
Opróczuprzywilejowanychmusielibyćtakżeniewolnicyświątynnimniejzadowolenizeswegopołożenia,którezresztą
byłobardzozróżnicowane.ZokresunowobabilońskiegozachowałsięopisprzypadkuniewolnikaświątynnegoBasi.Kilku
urzędnikówświątyniopisałonastępującewydarzenie:
Basia,synNabu–keszira,niewolnikświątynnyPaniUruk,któregozamkniętowkrólewskimmagazynie,uwolniłsię
złańcuchówipróbowałzbiec.Gdygościgaliśmy,wyciągnąłnanasżelaznysztylet.Wkońcuzłapaliśmygoprzy
bramieSilimuiprzyprowadziliśmyzpowrotemdoświątyniEanna.Zgromadzeniesędziówobejrzałożelaznysztylet,
któryskierowałprzeciwkonim.Zapieczętowalisztyletizdeponowaligowświątyni[94].
Niezachowałsięwyroksąduwtejsprawie.Jednakżedowodziona,żewarunkiżyciapewnejczęściniewolników
świątynnychbyłytrudne.Niewolnikamiświątynnymistawalisięjeńcywojenni,którychwładcaofiarowałpozwycięskiej
