Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Art.7
Księgapierwsza.Częśćogólna
wkontraktach113.Zapewnieniepostępowaniazgodniezwymogamidobrejwiaryodnosiłosiędodziałania
wedługmodeluuczciwegoczłowieka.Wprocesieformularnymsłowaformułyexfidebonastanowiłyjed-
nocześnienakaziupoważnieniedlasędziegodoocenywykonaniaobowiązkówumownychwedługzasad
słuszności.Uczciwośćidobrawiarabyłybowiemściślezesobązwiązane.Wkontraktachformalnychna-
tomiastocenauczciwościpostępowaniakontrahentamożliwabyłaprzezwprowadzeniedotreściformułki
zarzutupodstępu.Napolukoncepcjiźródełprawaobowiązującegozasadawiernościdanemusłowuozna-
czałazwiązanierzymskiegourzędnikatreściąwydanegoedyktuizakazretroaktywnegodziałaniaprawa,
któryodnosiłsięzarównodoustaw,jakiuchwałsenatuczykonstytucjicesarskich114.Współcześniewska-
zujesięnafunkcjonalnepodobieństwapomiędzyodwoływaniemsięprzezrzymskichjurystówdopojęcia
dobrejwiaryprzyoceniekontraktówawspółczesnymwykorzystaniemgeneralnejklauzulisłusznościowej.
Podobniejakwprawierzymskim,wkontynentalnejtradycjiprawnejfunkcjadobrejwiarymaterializuje
sięjakokryteriuminterpretacji,instrumentkorektytreściczynnościprawnejlubuzupełnieniajejtreści115.
Takieujęciedobrejwiary,nazywaneobiektywnym,wKodeksiecywilnymzastąpionezostałopojęciemza-
sadwspółżyciaspołecznego.Wtejpostacidobrawiararealizujeistotną,możenajważniejsząfunkcjęprawa
cywilnego:kojarzenieinteresów(celów)jednostkowychzinteresem(celem)społecznym116.
2.Pojęciedobrejwiaryoznaczałorównieżznajomośćstanuprawnego,wiedzęoprzysługującymuprawnieniu
czypozycjiprawnejczłowieka(homoliberbonafideserviens).Działaniewdobrejwierze(emerebonafide)
lubfaktycznewykonywaniepewnychprawwdobrejwierze(posiadaniewdobrejwierze)zakładałoprze-
konaniepewnegopodmiotu,żeto,coczynił,jestzgodnezprawemlubnienaruszaprawinnegopodmiotu.
Dobrawiaraprzeciwstawianabyłazłejwierze(malafides)itakimpojęciomjakfraus,dolus,dolusmalus.
ŻyjącywIIw.jurystaGaiusuznał,żeprzesłankązasiedzeniajestprzyjęciewydawanejrzeczywdobrejwie-
rze,którenastępowałowtedy,kiedysądzono,żeten,ktorzeczwydaje,jestwłaścicielem(crederemuseum
quitraderetdominumesse).WedługżyjącegowIIIw.Modestynauznawanozanabywcęwdobrejwierze
tego,któryniewiedział(ignoravit),żerzeczjestwłasnościąinnejosoby,albosądził(putavit),żesprzedaw-
cajestuprawnionydosprzedaży,np.jeślisprzedawałzarządcamajątkuczyopiekun.Wzłejwierzebyłten,
ktoprzyjmowałrzeczodwłaściciela,jednakwiedząc,żezobowiązaniestanowiącepodstawęwydaniarze-
czynieistnieje117.Uznanie,żeprzyjęciewydawanejrzeczynastąpiłowdobrejwierze,związanebyłowięc
zbłędem.Jednakbłądtenmusiałbyćusprawiedliwiony,niemógłwynikaćzniedochowaniastaranności;
nieusprawiedliwiałbłądcodotreściprawa.Dobrawiaramusiałaistniećwmomencieuzyskaniaposiadania
(malafidessuperveniensnonnocet).Istniałaróżnicapoglądówcodotego,czydobrawiaranabywcymu-
siałaistniećwmomenciewydaniarzeczyczyzawarciakontraktusprzedaży.Przeważyłpogląd,żewymóg
tenmusiałbyćspełnionywobumomentach.
3.Artykuł7k.c.zawieradomniemanieistnieniadobrejwiarywsytuacji,gdyprzepisprawastanowionego
uzależniaskutkiprawneoddobrejlubzłejwiary.Należyprzyjąć,żechodzitunietylkooprzepisyKodeksu
cywilnego,leczowszystkieprzepisyzdziedzinyprawaprywatnego,tj.regulującestosunkicywilnoprawne
(por.np.art.6u.k.w.h.,art.90k.m.,art.11au.p.n.o.,art.78k.s.h.).
4.Terminndomniemanieprawne”jestwieloznacznywjęzykuprawnymiprawniczym.Wpierwszymzna-
czeniudomniemanieprawnewystępujejakoregułałączącadwieklasyfaktów.Wprzypadkuustalenia
przezsądfaktupierwszego(podstawydomniemania)każeprzyjąćzaustalonykolejnyfakt(wniosek
domniemania)118.Nakazzwiązaniasądudomniemaniemustanowionymprzezprawojestjednakosłabio-
ny,ponieważart.234k.p.c.dopuszczaobaleniedomniemania,ilekroćustawategoniewyłącza.Przepis
113Por.D.16.3.31.pr.
114F.Schulz,Storiadellagiurisprudenzaromana,Firenze1968,s.229-230.
115W.Dajczak,Zasadywspółżyciaspołecznegoczydobrawiara?,nRejent”2001/1,s.43.
116A.Stelmachowski,Zarysteoriiprawacywilnego,Warszawa1998,s.325.
117Por.D.41.4.7,6.
118Por.T.Gizbert-Studnicki,Znaczenieterminu„domniemanieprawne”wjęzykuprawnymiprawniczym,RPEiS1974/1,s.101-102.
68
BartoszSzolc-Nartowski
