Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
małżonka.KodeksHammurabiegoopisujekilkasytuacji,gdymążdostałsiędoniewolipodczaswojny.Jeśliżona
niechciałaczekaćnapowrótmężaipomimowystarczającychśrodkówmaterialnych„weszładodomuinnegomężczyzny,
tejkobiecieudowodnisiętoiwrzucisięjądowody”(§133).Jeślinatomiastniemiaławystarczającychśrodków
nautrzymanie,mogławejśćdodomuinnegomężczyznyinaweturodzićmudzieci.Alegdymążpowróciłzniewoli,
kobietamusiaławrócićdoniego,adziecipozostałyudrugiegomężczyzny(§134–135).Prawaśrednioasyryjskie
przewidywałyutrzymanietakiejkobietyprzezpaństwoprzezokresdwóchlat.Potymczasiekobietamogławyjśćzamąż
powtórnie.Jeślijednakmałżonekpowróciłzniewolinawetpóźniej,miałwszelkieprawadoswejżony,aleniedojej
dziecizrodzonychzdrugiegomałżeństwa(Tab.A,§45).Prawaśrednioasyryjskieuwzględniałyjeszczesytuację
opuszczeniażonyprzezmęża,któryudałsięwpodróżidługoniewracał.Jegożonazobowiązanabyłaoczekiwać
naniegopięćlat,bezwzględunato,czymiałaśrodkiutrzymaniaczynie.Gdymążniepowróciłwciągupięciulat,
mogłapowtórniewyjśćzamąż(Tab.A,§36).Jeślinatomiastmążbyłprzetrzymywanyzagranicąprzezrozbójników,
albogoaresztowanoidlategoniemógłpowrócićnaczas,togdyzostałuwolnionyiudowodniłto:„Dajakąśkobietę
namiejsceswejżonyiodbierzeswążonę”.Wprzypadkuwyjazdusłużbowegozpoleceniapałacu,kobietapowinna
oczekiwaćnamężanawetdłużejniżpięćlat.Gdybynieczekała,alewyszłaponowniezamążiurodziładzieci,mąż
popowrociemiałprawoidoniej,idojejdzieci(Tab.A,§36).Jakwidaćzpowyższegozestawieniapraw
starobabilońskichiśrednioasyryjskich,choćobamającharakterpatrymonialnyistojąnastrażyprzedewszystkimpraw
męża,tojednakprawazKodeksuHammurabiegobardziejujmowałysięzalosemsamotnejżonyniżprawa
średnioasyryjskie.
Podobniewyglądałasytuacjawkwestiirozwodu.Wedługprawstarobabilońskich,mążmiałprawodorozwodu,
gdymałżonkanieurodziłamudziecilubwprzypadkuniegospodarności.Gdyżonaniedałamężowidzieci,wówczas
mógłonsięzniąrozwieść.Zobowiązanybyłwtedywypłacićjejsumęodpowiadającąwielkościdaruswadziebnego
izwrócićposag(§138).Wprzypadkubrakudaruswadziebnego,mążmusiałwypłacićodpowiedniąodprawę(§139–140).
Innebyłyuprawnieniażonybędącejkapłanką.Mążmógłrozwiązaćmałżeństwozkapłankąnawetwtedy,gdynie
ponosiłażadnejwiny,aleopróczposagumusiałoddaćjejtakżepołowępola,ogroduisprzętudomowego,wzamianzaco
kapłankamiałaobowiązekdalszegowychowaniadzieci.Pospełnieniutejpowinnościkapłankamogłapowtórniewyjść
zamąż.Otrzymywaławtedyjeszczeudziałwspadkupomężujakojedenzdziedzicówoboksynówzmarłego(§137).
WprzypadkudowiedzionejniegospodarnościżonytrwoniącejmajątekKodeksHammurabiegoprzewidywał,żemążmógł
jąodprawićbezjakiegokolwiekzabezpieczeniamaterialnegolubpozostawićwdomujakoniewolnicę.Samnatomiast
mógłożenićsiępowtórnie(§141).Jeśliżonaopuściładomitrwoniłamajątekznieważającmałżonka,byłakarana
wrzuceniemdowody(§143).TensamKodeksnieprzewidywałsytuacjiodwrotnej,tzn.niegospodarnościmęża.Żona
mogładomagaćsięrozwodu,gdyzostałaznieważonaprzezmęża,któryopuściłdom.Jejsprawabyłajednak
rozpatrywanaprzezwładzeijeśliprocessądowyudowodnił,żeniemawinypojejstronie,mogłaodejśćzabrawszy
zesobąswójposag(§142).Prawaśrednioasyryjskiewogóleniedawałyżoniemożliwościwystąpieniaorozwód,
natomiastmążmógłodprawićżonę,jeślitylkozechciał.Odniegoteżzależało,czydajejodprawę,czynie(Tab.A,§37).
Jeślijegożonamieszkaławdomuswegoojca,wówczasmążmógłodebraćjejbiżuterię,którąjejpodarował,aledar
swadziebnyzatrzymywałarodzinaoddalonejżony(Tab.A,§38).Ponownieokazujesię,żedominacjamężczyzny
wmałżeństwieasyryjskimbyłaznaczniewiększaniżwBabilonii.
DotegoobrazumałżeństwapatriarchalnegonależyjeszczedodaćprzepisKodeksuHammurabiegozapewniającychorej
małżonceopiekęzestronymęża(§148).Niewiadomodokładnie,ojakąchorobęchodzi,alejeślikobietaniądotknięta
zechceopuścićdommęża,tenpowinienjejwynagrodzićposag,którywniosła(§149).Zarównoprawodawstwo
starobabilońskie,jakiśrednioasyryjskiekaraływszelkąpotwarzioszczerstwowymierzoneprzeciwkoczciżony
ogoleniemgłowyoszczercy(§127;Tab.A,§18).Surowokaranybyłgwałt—karąśmierci(§130;Tab.A,§12).Prawa
średnioasyryjskieprzewidywałypozatymkarypieniężnezaspowodowanieporonienia(Tab.A,§21,§51–52),natomiast
aborcjakaranabyławbiciemniedoszłejmatkinapal,nawetwtedy,gdyzmarłapodczasaborcji(Tab.A,§53).Kobiecie
takiejnieprzysługiwałtakżepogrzeb.Surowotakżekaranokobietę,jeślipodczaskłótnizraniłajądromężczyzny.
Winowajczyniucinanojedenzpalców.Gdyzaśobajądrazostałyuszkodzone,kobiecieobcinanopiersi(Tab.A,§8).
Tesurowekarydowodzą,jakwielkieznaczeniemiałapłodnośćwspołeczeństwieasyryjskim.
NazakończenieopisuporównującegosytuacjęmałżeństwapatriarchalnegowAsyriiiBabiloniiprzytoczmyprzepis
dotyczącykaraniażonywprawieśrednioasyryjskim:„Mężczyznamożeswążonębiczować,targaćzawłosy,obciąćjej
uszylubzbić.Niemawtymprzewinienia”(Tab.A,§59).Analogicznegoprzepisubrakwprawodawstwie
starobabilońskim.
MałżeństwouPersówiwreligiizaratusztriańskiejmiałotakżecharakterpatriarchalny,anaczelnąwartościąbyłoliczne
potomstwo.Awestapodkreślaławartośćmałżeństwaiposiadaniedzieci:
Zaprawdępowiadamtobie:żonatystoiwyżejniżten,ktożyjeniczymasceta,zaśten,ktoposiadadom,stoiwyżej
odtego,którygoniema,zaśten,ktomadzieci,wyżejniżczłowiekbezdzietny,aktomabogactwawyżejniżten,
któryjestubogi[69].
Małżeństwodzieciaranżowanebyłoprzezojców,którzypodpisywalikontraktmałżeńskiwobecnościtrzechświadków
ikapłanazaratusztriańskiego.Jeśliojciecrodzinyzmarłniepozostawiwszymęskiegopotomka,wówczaswdowa
wstępowaławzwiązekzastępczy,którymiałtrwaćdourodzeniasyna[70].Podobniejakwinnychspołeczeństwach
starożytnegoBliskiegoWschoduzaprzejawbłogosławieństwabożegouważanolicznepotomstwo,cozaświadczatakże
