Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
2.RYSHISTORYCZNY
AndrzejŚródka
Naprzestrzeniwiekówistotęchorobyujmowałylicznehipotezywychodzące
zprzeciwstawnychzałożeń:idealistycznychlubrealistycznych,spirytualistycznychlub
materialistycznych,racjonalistycznychlubempirycznych,mechanistycznychlubte-
leologicznych,czynnościowychlubmorfologicznych,starającsięokreślićtozjawisko
isprowadzićjedozaburzeńnajbardziejpodstawowychprocesówżyciowych.
Pierwsząpełnąteorięchoroby–humoralną–stworzyłnajwiększylekarzsta-
rożytnościHipokrateszKos(ok.460–377r.p.n.e.).Zapodstawowesubstancjeorga-
nizmuuznałonczterysoki:krew,śluz,żółćitzw.czarnążółć(wytwarzaną–jego
zdaniem–wśledzionie).Prawidłowystosunektychpłynówmiałdecydowaćoprawi-
dłowychczynnościachorganizmu,natomiastprzewagaktóregośznichmiaławywoły-
waćchorobę.Mimoiżwspółczesnamedycynajestdalekaodprzyjęciatejkoncepcji
Hipokratesa,toojejżywotnościświadcząniektórezałożeniaakceptowaneprzezwiel-
kichlekarzyXIXiXXw.–Rokitansky’egoiPawłowaorazdużeanalogiezdzisiejszą
naukąokonstytucjach(temperamentach)człowieka:sangwinicznej(łac.sanguis–
krew),flegmatycznej(gr.phlegma–śluz),cholerycznej(gr.chole–żółć)imelancho-
licznej(gr.melaschole–czarnażółć).
PrzeciwstawnąteorięstworzyłrzymskilekarzifilozofAsklepiades(ok.120–
56r.p.n.e.).Odrzuciłontłumaczeniechorobyflniepomyślnymstanemsoków”iprzyjął,
żejestonaskutkiemzmianwatomachiprzestrzeniachmiędzyatomowych;uznałprzy
tymzanajważniejszetezmiany,którezachodząwstałychczęściachorganizmu.Teoria
ta,zwanasolidystyczną(łac.solidus–stały,twardy),byłapierwsząteoriąkomórkową,
tłumaczącązjawiskachorobowe.
Eklektycznykierunekwpatologii,zpewnympreferowaniemkoncepcjihu-
moralnych,reprezentowałnajwybitniejszylekarzstarożytnegoRzymu–Galen
(ok.130–200r.n.e.).Przyczynychorobywidziałonwjakościowychiilościowychza-
burzeniachpłynów,wzmianachbudowy,liczby,rozmieszczeniaiwielkościjednorod-
nych(tkanki)iniejednorodnych(narządy)stałychskładnikóworganizmuorazwza-
burzeniachpneumy–kierującejwszystkimiprocesamiustrojowymisiłyżyciowej.
Teoriahumoralnastałaupodstawzróżnicowaniaprzezniegowszystkichchoróbna
ostre(zmianywekrwiiwżółci)inaprzewlekłe(zmianywśluzieiczarnejżółci)oraz
zostałaużytadowyjaśnieniapowstawaniaróżnychtypówzapaleń:prostego(napływ
prawidłowejkrwidotkanki),różowatego(nadmiarżółci),obrzękowego(nadmiarślu-
zu)irakowego(gromadzeniesięczarnejżółciwmiejscuzapalnym).Celsus(53r.p.n.e.–
7r.n.e.)podałpodstawoweobjawyostregostanuzapalnego:ból(dolor),obrzmie-
nie(tumor),podwyższonatemperatura(calor)izaczerwienienie(rubor),doktórych
Galendodałpóźniejjeszczeuszkodzenie(upośledzenie)czynnościchoregonarzą-
du(functiolaesa).Prawdziwierewolucyjnypoglądprzedstawiłw1784r.JohnHun-
12
