Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
zwiększeniaprzepływukrwi,ażdoustalenianowegopoziomurównowagimiędzyza-
potrzebowaniemnatlenajegopodażą.
Innymprzykłademmiejscowejregulacjinarządowejjestdostosowanie
przepływukrwiprzeznaczyniapłucne(perfuzjipłuc)doprężnościtlenuwpowietrzu
pęcherzykowym.Najważniejszymczynnikiemdeterminującymstopieńskurczumięśni
gładkichnaczyńpłucnychjestprężnośćtlenuwpowietrzupęcherzykowym.Przeciwnie
donaczyńkrążeniaogólnego,hipoksjapowodujezwężenienaczyńpłucnych(efektten
nasilanyjestprzezhiperkapnię).Takwięc,miejscowahipoksja,spowodowananp.
niedostatecznąwentylacją,jestwpłucachprzyczynąmiejscowegozwężenianaczyńna
obszarze,naktórymzachodząteprocesy.Prowadzitodonormalizacjinaobszarze
hipoksjistosunkustopniawentylacjidostopniaperfuzjiiprzyczyniasiędoskierowania
przepływukrwidolepiejwentylowanychpartiipłuc.Jeżelijednakzwężenienaczyń
występujenaznacznejprzestrzenipłuc,możebyćprzyczynązwiększeniaciśnieniakrwi
wcałymukładziekrążeniamałego.Mechanizmtegozjawiska(zwanegoefektem
vonEulera-Liljestranda)niejestznany.
Napoziomieukładowymmechanizmyutrzymującerównowagęhomeostatycz-
nąsprowadzająsięprzeważniedokręgówregulacyjnychopartychnazasadziezwrot-
negosprzężeniaujemnego.Osprzężeniuwzajemniezwrotnymmówimy,jeżeliodchy-
leniewukładziekontrolnymjestprzyczynądalszychzmianwtymukładzie:sygnał
wychodzący(sygnałwyjścia,sygnałeferentny)możemodyfikowaćsygnaływejścia
(sygnałyaferentne)tegosamegoukładu.Wprzypadkusprzężeniazwrotnegoujem-
negozaburzenierównowagiukładujestprzyczynąodczynówregulacyjnych,zmierza-
jącychdoprzywróceniastanurównowagipierwotnej.Układsprzężeniazwrotnego
ujemnegostabilizujezatemczynnościustroju(typowymprzykłademjestsprzężenie
zwrotneregulującestężeniehormonówwekrwi–zob.ryc.5.).Przeciwnie,sprzężenie
zwrotnedodatniejestprzeważniezwiązanezprogresywnymzaburzeniemrównowagi
homeostatycznej(tj.destabilizacjączynnościustroju),choćopisanotakżeprzykłady
takiejregulacjiwustrojuprawidłowym.
CHOROBAJAKOZABURZENIEREGULACJI
FUNKCJIUSTROJU
Wartościparametrówczynnościowychwahająsięwpewnychgranicach:częs-
tośćuderzeńsercaczytemperaturaciałazależnienp.odwysiłkufizycznego,wydzie-
lanieadrenaliny–odstanuemocjonalnego,kwasotasokużołądkowegoczyglikemia–
odrytmuposiłkówitd.Bardzowieleparametrów(choćbytemperaturaciała)wykazuje,
jakjużwyżejwspomniano,wyraźnązmiennośćokresową,np.rytmokołodobowy.
Sątoprzykładyregulacjiioscylacjifunkcjiwwarunkachregulacjiprawidłowej
(zwanejniekiedyregulacjąfizjologiczną).Jeżeliokreślonyparametr,mimourucho-
mieniaodczynówregulacyjnych,przekroczyjednakpoziomuznanyzagranicęregu-
lacjifizjologicznej(trudnościzwiązanezokreśleniemtakiejgranicyprzedstawiono
powyżej–por.str.22–23),awięcgdyamplitudaoscylacjifunkcjiwokółwartości(czę-
stowtychwarunkachzmienionej)ichsygnałunastawczegoprzekraczazwykłegranice,
mówimyopatologicznejregulacji(dysregulacji)funkcji.Odczynyregulacyjnestająsię
wówczasodczynamipatologicznymi.Przykłademmożebyćprzestawienieregulacji
temperaturyciaławskutekdziałaniapirogenuendogennegonaośrodektermoregula-
cji:pojawiasięwówczasgorączka.Odchylenieodnormy,jeżelijestznaczne,może
osiągnąćiprzekroczyćgraniceodwracalnościsiłaminatury,ponieważwytwarzasię
wówczasbłędnekołoregulacyjne,opartenazasadziesprzężeniazwrotnegododatnie-
go,tj.przesądzającegooprogresywnejdestabilizacjiregulowanegoukładu.Abypozo-
staćwkręgunaszegoprzykładu:wprzypadkubardzowysokiejgorączkimożedojśćdo
30
