Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
obserwowaćwpostaciciałkaBarra.InaktywacjaXjestzwiązanazekspresjągenu
XIST,którydoprowadzadoinaktywacjijednegozchromosomówX.
MAŁEREGULATOROWECZĄSTECZKIRNA
Wostatnichkilkulatachzwróconouwagęnafakt,żeogromnąrolęwregulacji
transkrypcjiodgrywająwspomnianewyżejmałeniekodującecząsteczkiRNA.Tylko
1,2%ludzkiegogenomukodujebiałka.Jednakdużaczęśćgenomuulegatranskrypcji.
Oceniasię,żeok.98%produktówtranskrypcjistanowiąmałeniekodującebiałka
cząsteczkiRNA(ang.non-protein-codingRNAs–ncRNA)pochodzącezintronowych
częścigenówkodującychbiałkaorazzeksonówiintronówgenówniekodujących
białka.DoniedawnawiększośćwtensposóbpowstałegoRNAuważano(zpewnymi
wyjątkami)zabezużyteczneflodpady”powstałewprocesieewolucji,któreszybko
ulegajądegradacji.Niedawnookazałosięjednak,żepoglądtenbyłzgruntufałszywy.
LiczbazidentyfikowanychjużfunkcjonalnychgenówncRNAwynosiobecnieok.800
(nielicząctRNA,rRNA,snRNA*).Ichregulacyjnafunkcjawiążesięzezdolnością
rozpoznawaniaidołączaniasiędokomplementarnychsekwencjiRNAlubDNA.Zna-
nesąnastępująceodmianyncRNA:małejąderkoweRNA(ang.smallnucleolarRNA
–snoRNA),microRNA(miRNA)ikrótkieinterferencyjneRNA(ang.smallinterfering
RNA–siRNA).Wszystkieonebiorąudziałwregulacjiekspresjigenównaróżnych
poziomach,takichjakutrzymywaniestabilnościcząsteczekRNA,translacja,trans-
krypcjaiskładanie(splicing).Takwięc,nieulegawątpliwości,żepozasekwencjami
genomu,którekodująbiałko,istniejebardzozłożonysystemregulacyjny,wktórym
zasadnicząrolęodgrywająwymienionewyżejniekodującebiałka,odmianyRNA.Sy-
stemtenregulujezarównoprocesrozwoju,jakizmiennośćfenotypową.
Znanychjestponad300różnychcząsteczeksnoRNA,zawierającychod60do
300nukleotydów.Pochodząonezintronówwycinanychwprocesietworzeniasię
transkryptówmRNA.Spełniająoneswoistąrolęregulacyjnąimajązdolnośćmodyfi-
kowaniaRNAwtkankachdocelowych;niektóreznichsąnaprzykładswoistedlatka-
nekmózgu,comożesugerowaćichznaczeniewepigenetycznejkontrolizachowania.
miRNA,zawierająceod21do25nukleotydów,regulująekspresjęgenówna
poziomietranslacji.Szacujesię,żewgenomiekręgowcówznajdujesięok.1000od-
miennychcząsteczekmiRNA,którekontrolująiregulująekspresjęprzynajmniej30%
genów.WiążącsięzdocelowymicząsteczkamimRNA,niepowodująoneichdegra-
dacji,aleblokująichtranslację,doprowadzającwtensposóbdoobniżeniaekspresji
określonychgenów.
DwuniciowecząsteczkisiRNAwyciszająokreślonegeny,łączącsięzdocelo-
wymmRNAipowodującjegodegradację.Tenbiologicznymechanizmokreślasię
termineminterferencjiRNA(RNAi).Wbazachdanychznajdujesięobecniekilkaset
różnychsiRNAopotwierdzonejeksperymentalniefunkcjiukierunkowanejprzeciwko
ludzkimgenom.InterferencjaRNArozpoczynasięodzadziałaniaenzymu(cytoplaz-
matycznejnukleazyDicer),którytniedługi,dwuniciowyRNAnamałe,zawierająceod
21do23parzasad,cząsteczkiinterferencyjnegoRNA(siRNA).Tezkoleiłącząsię
zindukowanymiprzezRNAkompleksamiwyciszającymi(ang.RNAinducedsilencing
complexes–RISC).AntysensownanićsiRNAnaprowadzanastępnieRISCnakom-
plementarnecząsteczkiRNA.DochodzidorozkładudocelowegomRNAprzezRISC
idowyciszenia/stłumieniaekspresjiodpowiedniegogenu.
Początkowosądzono,żeinterferencjaRNAstanowigłówniemechanizmob-
ronny,ukierunkowanynazwalczaniewirusów.Okazałosięjednak,żeodgrywaona
*tRNA–RNAtransferowe,rRNA–RNArybosomowe,snRNA–małejądroweRNA.
49
