Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
CHOROBYMONOGENOWE–WYBRANEPRZYKŁADY
MUKOWISCYDOZA
Jesttociężkanieuleczalnachorobawiekudziecięcego(ang.cysticfibrosisof
thepancreas),przekazywanawsposóbautosomalnyrecesywny.Uważasię,żenosi-
cielemgenuchorobowegojest1na20Europejczyków.Wśródobjawówklinicznychna
czołowysuwasięprzewlekłeschorzenieukładuoddechowego,zeskłonnościądotwo-
rzeniasięrozstrzenioskrzeli,przewlekłychstanówzapalnychoskrzeli.Występujątak-
żezaburzeniałaknienia,wyniszczenie.Znanesąlżejszepostaciechoroby,np.nie-
płodnośćmężczyznspowodowananiedrożnościąnasieniowodów.
Genmukowiscydozyjestzlokalizowanywchromosomie7q31.Kodujebiałko
odpowiedzialnezaczynnośćkanałuchlorkowegobłonkomórkowych(ang.cysticfib-
rosistransmembraneregulator–CFTR).Wykrytobardzolicznemutacjeodpowiedzial-
nezachorobę–łącznieponad1400.Najczęściejwystępujedelecjakodonu508(CTT)
wegzonie10,kodującegofenyloalaninę(tzw.mutacjadelta-F508).WPolscewystę-
pujeonazczęstością56%;wDaniiok.98%.
CHOROBAHUNTINGTONA
Postępującanieuleczalnachorobaośrodkowegoukładunerwowego,zwłaszcza
jąderpodstawymózgu,dziedziczonawsposóbautosomalnydominujący–wwięk-
szościrodzinzpełnąpenetracją(zob.teżrozdz.flEtiologiaipatomechanizmycho-
róbośrodkowegoukładunerwowego”).CzęstośćwystępowaniachorobyHuntingtona
wwiększościpopulacjipochodzeniaeuropejskiegoszacujesięnaokoło1:10000
(wFinlandiiwystępujedużorzadziej).
Pierwszeobjawychorobywystępujązazwyczajmiędzy35.a40.rż.;należądo
nichruchypląsawicze,objawypsychotyczne,depresjaiotępienie.Chorzyumierają
zazwyczajpo15–20latachodwystąpieniachoroby.W10%przypadkówobserwujesię
postaćmłodzieńcząchoroby(przed20.rż.).Jesttocięższapostaćchoroby,wktórej
przeważaćmogąobjawyparkinsonizmu,dystoniaiotępienie.
ZachorobęHuntingtonaodpowiedzialnajestmutacjaweksonie1genuIT15,
któryznajdujesięnachromosomie4p16.3.ProduktembiałkowymgenuIT15jest
białkoonieznanejdotychczasfunkcji–huntingtyna.Niewątpliwiejednakbiałkotojest
bardzoważnedlaprawidłowegofunkcjonowaniakomóreknerwowych.Weksonie1
genuIT15występujefizjologicznyregionpowtórzeńtrójeknukleotydowychCAG
ostabilnejliczbiepowtórzeń–odkilkunastudo35.Stabilnośćtaoznacza,żewwarun-
kachprawidłowychliczbaCAGwdanymchromosomiepozostajeniezmiennawko-
lejnychpokoleniach.
MutacjapatologicznapoleganatomiastnazwiększeniuliczbypowtórzeńCAG
od36doponad120.PocząwszyodliczbyCAG–36regionpowtórzeńtracistabilność
ipodczasmejozymożeulegaćdalszejekspansji;główniepodczasmejozymęskiej.
LiczbapowtórzeńCAGmożesięwięczwiększaćzpokolenianapokolenie,cokoreluje
znarastającymnasileniemicorazwcześniejszymwystępowaniemobjawówchorobo-
wych.Zjawiskotonosinazwęantycypacji.Osobydotkniętecięższą–młodzieńczą
postaciąchorobymajązazwyczajliczbępowtórzeńCAGprzekraczającą50.
PowtórzeniomCAGwgenieIT15odpowiadatraktpoliglutaminowy(polyQ)
wprodukciebiałkowym–huntingtynie.NadmiernewydłużeniepolyQprowadzido
zmianystrukturyprzestrzennej(konformacji)huntingtyny,cozkoleipowodujezmia-
nęjejfunkcji.Zmutowana,patologicznahuntingtynaiproduktyjejtrawieniaprzez
proteazystająsię–jaksięsądzi–toksyczne,zaburzająfunkcjęneuronówiprowadzą
doichobumierania.
59
