Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
jeszczeważniejsząrolęwregulacjigenówigenomu.MechanizmRNAijestobecnie
częstowykorzystywanywbadaniachnaukowych.MożnabowiemzapomocąRNAi
skutecznieredukowaćekspresjęokreślonychgenówiwtensposóbbadaćichfunkcję
wposzczególnychkomórkachitkankach.
Takwięc,nieulegaobecniewątpliwości,żepozasekwencjamikodującymi
białkoistniejejeszczezakodowanywtymżegenomiebardzozłożonysystemregulacyjny,
wktórymzasadnicząrolęodgrywająscharakteryzowanepowyżejodmianymałychczą-
steczekRNAniekodującychbiałka.Cząsteczkitepełniąbardzoważnąfunkcjęregula-
cyjnąwprocesierozwojuiwdużejmierzewarunkujązmiennośćfenotypu.
ZmałyminiekodującymiodmianamiRNAwiążesięobecniedużenadziejena
terapięgenowąniektórychgenetycznieuwarunkowanychchorób.Chodzim.in.omoż-
liwośćwykorzystaniaswoistych,sztuczniezsyntetyzowanychsiRNAdotłumienia
funkcjizmutowanychgenówprodukującychpatologicznebiałka,którezaburzająfunk-
cjęniektórychkomórekidoprowadzajądoichobumierania.Sąteżpoważnepodstawy,
byoczekiwać,żesterowanysztuczniemechanizminterferencjiRNAokażesięwkrótce
skutecznymnarzędziemwterapiichoróbnowotworowych.
GENYZAWIADUJĄCEROZWOJEMZARODKAIPŁODU
Istniejewielegenów,którewarunkująprawidłowyrozwójzarodkaipłodu.Wy-
różniasięwśródnich:
a)genyorganizującerozwój,awięczawiadująceproliferacjąkomórek,iden-
tyfikacjątkanekinarządów;programującepolarnośćwosiachprzednio-
-tylnej(głowowo-ogonowej),brzuszno-grzbietowejigrzbietowo-brzusznej,
warunkującesegmentacjęorazsymetrięlubasymetrięstronylewejiprawej,
b)genyregulatorowezawiadującem.in.wykształcaniemsięróżnychstruktur
wobrębienarządóworazróżnicowaniemsięposzczególnychkomórek.
Przykłademmożebyćgrupagenówhomeoboksowych(HOX),określających
przednio-tylnywzorzecrozwojuzarodkaitożsamośćlokalizacyjnąposzczególnych
komórek.Każdyztychgenówkodujeczynniktranskrypcyjnyzawierającybiałkową
domenę(homeodomenę)wiążącąsięzDNA.Genytewykazująbardzowysokistopień
konserwacji,awięcwprocesieewolucjizachowałysięwpostaciniemalniezmienionej,
iwystępujątakumuszkiowocowej,jakiussaków,wtymtakżeuczłowieka.Rodzi-
naHOXuczłowiekaliczy38genówprzyporządkowanychdoczterechzgrupowań
(ang.geneclusters):HOXA,HOXB,HOXCiHOXD–każdeznichpo9–11genów
wchromosomach2,7,12i17.Przyjmujesię,żelinioweuszeregowaniegenówwpo-
szczególnychzgrupowaniachodpowiadakolejności,wjakiejposzczególnegenyulegają
ekspresjiwtrakcierozwoju,jakrównieżwyznaczaprzedniągranicęichekspresjina
przednio-tylnej(głowowo-ogonowej)osi.ZgrupowaniagenówHOXAiHOXDulegają
takżeekspresjiwzdłużkończyngórnychidolnych.Naprzykładwiadomo,żeuczło-
wiekamutacjagenuHOXD13powodujewadęrąk–polisyndaktylię(wielopalczastość
izrostpalców).
InnągrupęstanowirodzinadziewięciugenówPAX(ang.pairedbox),osek-
wencjiwykazującejrównieżbardzodużystopieńkonserwacji.Przykłademmożebyć
genPAX6,zlokalizowanynachromosomie11p13ikodującyczynniktranskrypcyjny,
odgrywającyszczególnieważnąrolęwmorfogenezieokaimózgu,zwłaszczawróż-
nicowaniusięgrzbietowychstrukturcewynerwowej.CzynniktranskrypcyjnyPAX6
rozpoznajegenydocelowezapomocądomenywiążącejsięswoiściezDNA.Domena
taskładasięzdwóchsubdomen:subdomenykońcaNisubdomenykońcaC.Uczło-
wiekagenPAX6wytwarzadwiealternatywnieskładaneizoformy–każdąukierunko-
50
