Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
CZYNNIKICHOROBOTWÓRCZEZEWNĘTRZNE
Czynnikichorobotwórczezewnętrzne(tj.związanezszerokorozumianym
środowiskiemzewnętrznym)dzielimytradycyjniena:
1)b
iologiczne:wirusy,priony,riketsje,bakterie,pasożyty,grzyby,równieżsub-
stancjeocharakterzeantygenóworaztoksynypochodzeniabiologicznego,
2)fizyczne:promieniowanie,prądelektryczny,podwyższonalubobniżona
temperaturaotoczenia,podwyższonelubobniżoneciśnienieatmosferycz-
ne,urazmechaniczny,faleakustyczneiwibracjeorazinne,
3)chemiczne:kwasy,ługi,szkodliwechemikaliaigazy,zanieczyszczeniawo-
dy,powietrzaigleby,leki(działanieniepożądanei/lubprzedawkowanie),
etanol,palenietytoniuitp.,
4)społeczne:np.streswynikającyzezłychstosunkówmiędzyludzkich;tu
takżewłączasięniedożywienie,niedoborywitaminowe,niedostatecznąhi-
gienęosobistąitp.
Czynnikiempatogennymmożebyćniekiedynastępstwodziałanialekarza:
mówimywówczasochorobiejatrogennej(gr.iatros–lekarz);przykłademmożebyć
zespółCushingapowstającywskutekleczeniaglikokortykosteroidami.
Istniejątakżeczynnikichorobotwórczezłożone,tj.takie,któremożnaspro-
wadzićdowięcejniżjednegoczynnikaprostego.Tunależączynnikimeteorologiczne
iklimatyczne,warunkigeofizyczneigeochemiczne,czynnikizwiązaneześrodowis-
kiempracy,takżespołeczneczynnikiemocjonalneipsychiczne.
Czynnikizewnątrzpochodne,któresprzyjająpowstawaniuokreślonychcho-
rób,nazywamyflczynnikamiryzyka”(np.dietabogatawciężkietłuszczezwierzęce
sprzyjarozwojowimiażdżycy,palenietytoniu–powstawaniunowotworów,chorobom
sercaczychorobiewrzodowej).Niektórechorobywystępująszczególniełatwowmiej-
scachokreślanychjakomiejscemniejszejoporności(locusminorisresistentiae).Często
chodzituotkankilubnarządy,wktórychwprzeszłościtoczyłsięproceschorobowy.
Poramniejszejoporności(horaminorisresistentiae)jestporądoby,gdyniektóreza-
burzeniapojawiająsięszczególniełatwo(np.napaddychawicyoskrzelowejwystępuje
częściejwnocyniżwdzień,cojestuwarunkowanegłówniedobowymrytmemczyn-
nościnerwowegoukładuautonomicznegoiukładudokrewnego).
CZYNNIKPSYCHICZNYWPOWSTAWANIU,ROZWOJU
IPRZEBIEGUCHOROBY
Wiadomooddawna,żeistniejąchorobysomatycznewywołaneczynnikami
psychicznymi,tj.chorobypsychosomatyczne.Dolegliwości,którewówczassiępojawia-
ją,choryodczuwarealnieidotkliwie.Cowięcej,wprzebieguchorobypsychosoma-
tycznejmogąrozwijaćsięzmianyanatomiczne(np.owrzodzeniabłonyśluzowejżo-
łądka).Wujęciużyworozwijającejsiępsychoneuroimmunologiiukłady:nerwowy,
dokrewnyorazimmunologicznystanowiąjednązbornącałośćczynnościowąidziałają
jakojednolitysystemregulacyjnyowysokimszczebluorganizacji.Konsekwencją
takiegostanowiskajesthipoteza,iżwiększąlubmniejsząopornośći/lubodporność
organizmuwobecczynnikapatogennego(np.komórkinowotworowejczydrobno-
ustroju)wyznaczająlicznesubstancjebiogenneobecnewśrodowiskuwewnętrznym
(hormony,peptydy,czynnikiwzrostowe,cytokinyitp.),którychtworzenieorazwza-
jemnainterakcjapodlegająnietylkoregulacjiprzezukładimmunologiczny,dokrewny
inerwowy,alezależąrównieżodmechanizmówpsychogennych,związanychgłównie
zemocją.Oduwarunkowań,którychbadaniemzajmujesiępsychoneuroimmunologia,
34
