Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.4
Charakterystykarozwojufizycznegoimotorycznegowposzczególnychokresachwiekurozwojowego
1.4.1
Okresnoworodkowy
Okresnoworodkowytrwaodurodzeniado28.dniażycia.Cechyfizyczneifunkcjeorganizmunoworodkazależąodtego,wktórymtygodniużyciawewnątrzmacicznego
sięurodził.
Noworodekdonoszony(urodzonymiędzy38.a42.tygodniemciąży)maprzeciętnie:
masęciała3300–3600g(większauchłopcówniżudziewcząt),
długośćciała50–52cm,
obwódgłowy35cm.
Wpierwszychdniachżyciamasaciałanoworodkazmniejszasięo10–15%(utratapłynuzewnątrzkomórkowego,oddaniesmółki),apook.10dniachpowraca
dowartościurodzeniowej.Dokońcaokresunoworodkowegoprzyrostmasyciaławynosiok.500g.Odmomentuurodzeniazaczynasięspowolnieniepodziałów
komórkowychorazzmniejszenieprzyrostówmasyciała.
Proporcjeciałanoworodkacechuje:dużagłowa,krótkaszyja,długitułówikrótkiekończynydolne.Wielkośćgłowy,zwłaszczajejczęścimózgowej,wiążesię
zintensywnymrozwojemmózguwokresieprenatalnym(masamózguwstosunkudomasyciaławynosiunoworodkaok.15%,audorosłego–2%).Budowaczaszki
noworodkaumożliwiadalszyszybkirozwójmózgu:szwymiędzykośćmiczaszkiniesązarośnięte;istniejądwaciemiączka–przednie(duże)naszczyciegłowyitylne
(małe).
Ułożenieciałanoworodkanapoczątkujestpodobnejakpłoduwmacicy–kręgosłupwkształcielitery„C”,pozycjazgięciowa(kończynygórnezgiętewstawach
łokciowych,dolnewstawachkolanowych).Stopniowonoworodekprzyjmujepozycjęgrzbietowo-wyprostną.
Noworodekśpi16–20hnadobę.Wtymczasieorazwstanieodprężeniależy,nieporuszakończynami.Dziękitemuoszczędzaenergiępotrzebnądowysiłku
związanegozoddychaniemiinnymiprocesamiadaptacyjnymi.Aktywnośćruchowawokresachczuwaniaprzejawiasięwgłośnympłaczu,ruchachrąkinóg.Wiążesię
onaprzedewszystkimzzaspokajaniemuczuciagłodu–noworodekpłacze,odwracagłowępodwpływemkażdegobodźcawokolicyust,układaustaw„ryjek”(odruch
szukania).
Charakterystycznymicechamimotorykinoworodkasą:
nieporadnośćruchowa–tkwiwniejpotencjałiszansanawszechstronnyrozwójmotorycznywdalszymżyciu,
uogólnionereakcjeruchowe–napobudzeniejednejczęściciałanoworodekreagujecałymciałem,jesttoefektniedojrzałościukładunerwowego,azwłaszczabraku
mielinizacjikomóreknerwowych;ruchynoworodkasągwałtowne,asymetryczne,niesąskierowanenażadencel,S.Szumannazwałjeruchamibłędnymi,
zwiększonenapięciemięśniowe–np.noworodekuniesionywpozycjihoryzontalnejnabrzuchuutrzymujeleżącąpozycjęciałazgłowąwtejsamejpłaszczyźnie
cotułów,
wrodzoneodruchybezwarunkowe–mimowolnereakcjefizycznewywołaneprzezokreślonebodźce;wyróżniasiętrzyichgrupy:
odruchyniezbędnedożycia:ssanie,połykanie,kichanie,odruchyobronne(np.odruchspojówkowy),
odruchydającepoczątekrozwojowiodruchówwarunkowychiczynnościruchowych,np.:zaciskaniedłonipopodrażnieniujejwewnętrznejpowierzchni,chód
automatyczny(naprzemiennestawianienógprzydotykaniupodłożastopami),
odruchyatawistyczne,np.odruchpływania,odruchMoro(reakcjaobronna;wodpowiedzinagwałtownybodziecdzieckowykonujerękomaruchobejmowania);
odruchytezanikająok.6.mż.
1.4.2
Okresniemowlęcy
Okresniemowlęcyobejmuje1.rż.dziecka(wtymokresnoworodkowy)icechujegonajintensywniejszewokresiepostnatalnymtemporozwojufizycznego
imotorycznego.
Tempowzrastanianiemowlęciajestszybkie.W1.rż.przyrostdługościciaławynosiłącznie22–25cm,amasyciałaok.7kg.Zdroweniemowlęw4.–5.mż.waży
dwarazywięcejniżprzyurodzeniu,awkońcu1.rż.trzyrazywięcej.Dzieckostajesię„pulchne”.Przyrostmasyciałazwiązanyjestprzedewszystkimzrozwojemtkanki
tłuszczowej(wzrostliczbyiwielkościkomórektłuszczowych).Ilośćtłuszczuunoworodkadonoszonegowynosiok.15%masyciała,awkońcu1.rż.–ok.25%.Jest
totzw.pierwszyokreskrytycznywrozwojutejtkanki.Dużyjejprzyrostzwiększaryzykootyłościwdalszychlatachżycia.
Wbudowieiproporcjachciałaniemowlęciadokonująsięnastępującezmiany:
stopniowezmniejszaniesięciemiączkaprzedniego(zarastamiędzy9.a18.mż.,copowodujezmniejszenietempawzrastaniamózgu),
kształtowaniesiękrzywiznkręgosłupa–lordozyszyjnej(efektunoszeniagłowywpozycjileżącejnabrzuchu),kifozypiersiowejilordozylędźwiowej(efektsiadania
iwstawania),
wyrzynaniesięzębówmlecznych–pierwszysiekaczdolnywyrzynasięprzeciętnieok.6.mż.,wkońcu1.rż.dzieckoma6–8zębów.
Szybkirozwójmotorycznyniemowlęciajestefektemintensywnegotemparozwojumózguidojrzewaniaośrodkówwkorzemózgowej,móżdżku,jądrach
podkorowychirdzeniukręgowym,kontrolującychruchyzamierzonemięśniszkieletowych.Najwcześniejwykształcająsięruchywobrębiegłowy(ruchyust,ruchy
mimicznetwarzy),potemkończyngórnych,tułowiaikończyndolnych;najpóźniejpojawiająsięruchydłoniipalców(manipulacyjne).
Rozwójmotorycznyniemowlęciastanowipodstawędlarozwojuprocesówpoznawczych,mowy,koordynacjiwzrokowo-ruchowej,uczuć,atakżekontaktów
społecznych.Ztegopowoduczęstoużywasięterminu„rozwójpsychoruchowy(psychomotoryczny)”.
Dokamienimilowychwtymokresierozwojunależą:
pionizacjaciałairozwójruchówlokomocyjnych,
rozwójchwytania(zamierzonego,podkontroląwzroku)–ok.7.mż.,wwynikujegodoskonaleniadochodzidoopanowaniaspecyficznieludzkiegochwytu
pęsetkowego(obcęgowego,zudziałemkciuka),umożliwiającegorozwójczynnościmanipulacyjnychikonstrukcyjnych;wdrugimpółroczudzieckopotrafichwytać
grzechotkę,przełożyćjązrękidoręki,niecopóźniejnaśladujeprosteczynnościigesty(np.„pa,pa”,klaskanie),
