Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
pojawieniesięnapięciaseksualnego,
zdolnośćdoprzeżywaniaorgazmu.
Wewspółczesnymświecieczasosiąganiadojrzałościposzczególnychkomponentówjestzróżnicowany.Określasiętojakorozszczepieniedojrzewania.Jestono
spowodowaneprzyspieszeniem(akceleracją)rozwojufizycznegoorazopóźnieniem(deceleracją)dojrzewaniaspołecznego,związanymzwydłużeniemczasuedukacji
iprzygotowaniadopracyzawodowej.Czasikolejnośćosiąganiadojrzałościposzczególnychkomponentówsązależneodpłci.Dziewczętaosiągająnajwcześniej
dojrzałośćbiologiczną,achłopcy–seksualną.Niejesttokorzystne,gdyżuchłopcównasilonapotrzebarozładowanianapięciaseksualnego(efektwydzielania
testosteronu)wwieku15–16latpojawiasięprzyniedojrzałościpsychicznejispołecznej.
1.1.3
Etapywrozwojuosobniczym
Istniejąróżnekryteriapodziałurozwojuosobniczegonaetapy/okresy(periodyzacjarozwoju).
Zewzględunamomentnarodzinwyróżniasię:
rozwójprenatalny–przedurodzeniem(wewnątrzmaciczny),
rozwójpostnatalny–pourodzeniu.
Zewzględunaprocesymetaboliczneworganizmieczłowiekawcyklujegożyciawyróżniasiękilkaetapów:
Rozwójprogresywny–przeważająwnimprocesyanaboliczne(tworzenia,syntezy).Obejmujeokresprenatalnyorazdzieciństwoimłodość,dozakończenia
wzrastaniaciała.Wpediatriinosinazwęwiekurozwojowego.Możnagookreślićjakociągpozytywnychzmianwzmacniającychwcześniejukształtowanecechy
istanowiącychpodstawędonastępnychprzemian.Czastrwaniategoetapujestuczłowiekabardzodługi(zwłaszczaokresodurodzeniadopoczątkupokwitania).
Niektórzyautorzyuważają,żejesttopotrzebnedlarozwojuinteligencji.
Okresrównowagi–względnejstabilizacjiprocesówanabolicznychikatabolicznych(równowagametaboliczna).Jesttookresdorosłości,zwanyteżpełniążycia.
Zmianyinwolucyjne(regresywne)–przewagaprocesówkatabolicznych.Jesttookresstarzeniasięistarości,wktórymwystępujązmianywsteczne(zanikowe)wielu
tkanek,narządówifunkcjiorganizmu.
Etapytedzieląsięnaposzczególneokresy(fazy).Wichwyróżnianiuantropolodzy,lekarzeipsycholodzystosująróżnekryteriainazwy.Wynikatozbraku
wyraźnychiłatwychdoustaleniagranicmiędzyposzczególnymietapamiiokresami.Granicesąumowne–czasemwyznaczajewiekkalendarzowy(np.okres
noworodkowyiniemowlęcy),czaseminstytucjaedukacyjna(np.okresprzedszkolny)lubzjawiskobiologiczne(np.okresdojrzewaniapłciowego).Podziałontogenezy
wujęciubiologicznympodanowtabeli1.1.
Tabela1.1.Etapy,okresyifazywrozwojuosobniczymczłowiekawujęciubiologicznym
Etapy,okresy/fazy
Rozwójprogresywny
Okresprenatalny(wewnątrzmaciczny)
Fazazarodka
Fazapłodu
Średnio266dni,38tygodni,ok.9miesięcy
Odzapłodnieniadokońca8.tygodniarozwoju
Od9.do40.tygodnia
Okrespostnatalny
Noworodkowy
Niemowlęcy
Poniemowlęcy(wczesnedzieciństwo)
Przedszkolny
Młodszywiekszkolny(wczesnoszkolny)
Dojrzewaniapłciowego(pokwitania)
Młodzieńczy
Czastrwania
Odurodzeniado28.dniażycia
Odurodzeniadoukończenia1.rż.(zawieraokresnoworodkowy)
2.–3.rż.
4.–6.rż.
7.–10./12.rż.–dowystąpieniapierwszychobjawówdojrzewaniapłciowego
Udziewcząt10.–15.rż.
Uchłopców12.–17.rż.
Udziewcząt15.–19.rż.
Uchłopców17.–20./22.rż.
Równowaga(stabilizacja,pełniażycia)
Wczesnadorosłość
Dorosłość
Rozwójregresywny(inwolucja)
Wiekprzedstarczy
Wczesnastarość
Późnastarość
Długowieczność
20–30lat
Dook.50.rż.–dorozpoczęciaokresuprzekwitania
45.–59.rż.
60.–74.rż.
75.–89.rż.
Od90.rż.
1.2
Rozwójfizyczny
Rozwójfizyczny,zwanytakżesomatycznym(gr.soma–ciało),jesttocałokształtprocesówbiologicznychorazzmianwbudowieifunkcjiorganizmuczłowieka,jego
komórek,tkanekinarządów.Zmianytedokonująsięwczasiecałegożycia,alenajbardziejdynamiczneizłożonesąwdwóchpierwszychdekadach,wtzw.wieku
rozwojowym.Naukązajmującąsiętymrozwojemjestauksologia(gr.auxein–zwiększaćsię).
1.2.1
Aspektyrozwojufizycznego
Rozwójfizycznydzieciimłodzieżyobejmujeściślezesobąpowiązaneprocesy:
wzrastania–powiększaniesięciała,
