Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Zmianymasyciaławontogeneziesązłożonymprocesemprzemiannapoziomie:
atomowym–zmianyzawartościgłównychpierwiastków(tlenu,wodoru,węgla,azotu,wapnia,fosforu),
molekularnym–zmianygłównychkomponentówciała,czyliilościtłuszczuitzw.beztłuszczowejmasyciała(białko,glikogen,solemineralneiwoda),
komórkowym–zmianymasykomórekiistotymiędzykomórkowej,
tkankowym–zmianymasyposzczególnychtkanek,narządówiukładów,
organizmujakocałości–wpraktycenatympoziomieograniczasięzwykledoocenyzmianmasyciała,wykorzystującwynikipomiarówantropometrycznych.
PrzyrostymasyciaławokresieprenatalnymsąnajwiększewIIItrymestrzeciąży.Pourodzeniuroczneprzyrostymasyciałasąnajwiększewokresieniemowlęcym,
poczymmalejąażdookresudojrzewaniapłciowego,wktórymsięzwiększają.Zewzględunazdrowiedzieckaorazjegosprawnośćiwydolnośćfizycznąszczególne
znaczeniemarozwójtkankitłuszczowejimasymięśni.
Ilośćtkankitłuszczowejworganizmiezwiększasięwwynikuzwiększaniasięliczbykomórektłuszczowychiichrozmiarów.Adipocytymogązwiększaćswoją
średnicęnawet10-krotnie.Imwiększajestliczbakomórek,tymwięcejtłuszczumożegromadzićsięworganizmieczłowiekaitymwiększejestryzykootyłości.
Procesrozwojutkankitłuszczowejmanastępującecechycharakterystyczne:
Zaczynasięupłoduok.14.tygodniaistopniowosięnasila.
Unoworodkadonoszonegotkankatłuszczowastanowi10–15%masyciała.
W1.rż.masatkankitłuszczowejzwiększasię5-krotnie(stanowionaok.25%masyciała).Przełom1.i2.rż.jestpierwszymokresemkrytycznym–znacznie
zwiększająsięwtymczasieliczbairozmiarykomórektłuszczowych.
Do8.–10.rż.liczbaiwielkośćkomórektłuszczowychudziecibeznadwagiutrzymujesięnaraczejstałympoziomie.
Naokresdojrzewaniapłciowegoprzypadadrugiokreskrytyczny.Przyrosttkankitłuszczowejjestwtedyznaczniewiększyudziewczątniżuchłopców(efekt
działaniażeńskichhormonówpłciowych,głównieprogesteronu).Różnicujesiętakżejejrozmieszczenie:udziewcząt–wokolicyud,bioder,pośladków,podbrzusza
ipiersi,auchłopców–nakarku,ramionach,wnadbrzuszu.
Procesrozwojumięśnirozpoczynasięprzedurodzeniemiutrzymujesięwokresiepostnatalnym.Przyrostliczbywłókienmięśniowychiichrozmiarówjest
największyuchłopcówposzczycieskokupokwitaniowegowzrostu(efektdziałaniatestosteronu).
Różnicowanie
Wzrastaniuciałatowarzyszyprocesróżnicowaniasięjegostruktury–komórek,tkanekinarządów.Widocznymprzejawemróżnicowaniasąm.in.zmiany:
proporcjiciała(ryc.1.3)–proporcjedziecięcetodużagłowa,krótkaszyja,długitułóworazkrótkiekończynydolneigórne;odurodzeniadozakończeniawzrastania
długośćtułowiazwiększasiętrzyrazy,kończyngórnych–czteryrazy,akończyndolnychpięćrazy;zmieniasięteżpołożenieśrodkaciężkości–unoworodka
znajdujesięonnawysokościpępka,audorosłegonawysokościspojeniałonowego.
budowyiskładuciaławzależnościodpłci–pookresiedojrzewaniawiększajestnp.szerokośćbioderudziewcząt,abarkówuchłopców;istniejąróżnicepłciowe
wilościorazrozmieszczeniutkankitłuszczowejimięśniowej.
Rycina1.3.Proporcjeciałaupłodu,dzieciwróżnymwiekuiuosobydorosłej(Robbinsiwsp.,1928).
Dojrzewanie
Dojrzewaniejestprocesemdoskonaleniafunkcjiorganizmu,przebiegającymrównocześniezewzrastaniemiróżnicowaniem.Przykłademmożebyćdojrzewaniepłciowe,
immunologiczne,atakżeinnychukładów.Naprzykładwrazzezwiększaniemsięwymiarówsercaistosunkumasymięśniowejkomorylewejdoprawejzmniejszasię
częstośćskurczówserca(ok.140/minunoworodka,70/minwwieku18lat),azwiększasięciśnienietętnicze(ok.80/45mmHgunoworodka,120/75mmHgu18-latka).
1.2.2
Czynnikiwpływającenarozwójfizycznydzieciimłodzieży
Każdyczłowiekwswymrozwojuosobniczym(jeślijegożycieniezakończysięprzedwcześniezpowoduchorobyluburazu)przechodziprzezwszystkiekolejneetapy
iokresyrozwoju,aleczasichrozpoczęciaitrwaniaoraztempozmiansąbardzozróżnicowane.Dzieckojestwswymrozwojuistotąniepowtarzalną,gdyżmaswój
genotyp(przekazanyprzezojcaimatkęzestawinformacjigenetycznej)ifenotyp(indywidualnyzespółcechanatomicznych,fizjologicznychibiochemicznych
organizmu,wykształconywprocesierozwojuosobniczego).Przebiegrozwojuiostatecznyjegoefekt(fenotyp)jestwynikiembardzoskomplikowanejinterakcjigeny–
środowisko.
Narozwójczłowiekamająwpływdwiegrupyczynników:
Czynnikigenetyczne–materiałgenetyczny(geny)tworzącygenotyp.Sątodeterminantyrozwoju,naktóreludzieniemająwpływu.
Czynnikiśrodowiskowe–środowiskoiwarunkiżyciawokresieprenatalnymipostnatalnym,atakżestylżyciaistanzdrowiaczłowieka.Czynnikitenazywasię
