Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
ucemyślećspekulatywniewsytuacji,kiedypłaszczy-
znadoświadczalnaprzestawałabyćwystarczająca.
Wprzeciwieństwiedoempiryzmu(Hobbes,Locke,
Hume),któryczerpałzdoświadczenia,wracjonali-
zmie(pozaKartezjuszemrównieżSpinoza,Leibniz,
Wolff)głównąrolęwprocesiepoznaniaprzyznawa-
norozumowi.Właśniewowymczasie,kiedywAn-
gliiskładanohołdempiryzmowi,wNiemczechide-
alizmowi,aweFrancjiracjonalizmowi,sławęzyski-
wałangielskilekarzpraktykSydenham(1624–1689),
znanynietylkodziękiswoimsukcesomterapeutycz-
nym,alerównieżopartemunadoświadczeniuiobser-
wacjibardzodokładnemuiwiernemuopisowi
ostregonapadudnymoczanowejorazprzedstawieniu
jejróżnicowaniazostrymreumatyzmem.Toon
w1683r.opisałrównieżobrazchorobowypozostają-
cejwzwiązkuzostrymreumatyzmempląsawicy
mniejszej–choreaminor(stądwiadomo,żeokreśle-
nianostryreumatyzm”używanowodniesieniudo
gorączkireumatycznej).Wymieniałtakżelumbago
jakodolegliwośćreumatycznąiszczegółowoopisy-
wałróżnicepomiędzyostrymiiprzewlekłymiforma-
michoróbreumatycznych.Dziękiswoimlicznymza-
sługomjeszczewXVIIwiekuSydenham,zwanyan-
gielskimHipokratesem,zostałogłoszonynlekarzem
owiecznejsławie”.
WXVIIIwiekuinapoczątkuXIXstulecia,kiedy
myślenielekarskiepozostawałopodsilnymwpływem
filozofiiGottfriedaWilhelmavonLeibnizaorazfilo-
zofiiprzyrodyromantyków,aokresrozkwituprzeży-
wałapatologiahumoralna,następowałdalszyrozwój
wiedzynatematchoróbreumatycznych.Cullen
(1712–1790)zacząłrozróżniaćostryipodostryreu-
matyzmibyłpierwszym,którypowiązałlumbago
iischiaszezmianamiwkręgosłupie.Wniskiejtem-
peraturzenatomiast,któramiaławywieraćszkodliwy
wpływnanaczyniainerwy,upatrywałprzyczyny
choróbreumatycznych,przeciwstawiającsiępo-
wszechnemudotychczasprzekonaniu,żeichpowo-
dembyłanadmiernaostrośćpłynówustrojowych.Pit-
cairniJennerzaobserwowali,żeczęstojednocześnie
zostrymreumatyzmempojawiasięzapaleniewsier-
dzia.W1789r.,napodstawiezebranychprzezsiebie
doświadczeń,jakopierwsipowiązaliprzyczynowo
chorobysercazreumatyzmem.
FriedrichHoffmann(1660–1742)określałkażdy
nwędrujący”bóljakoreumatyzm,natomiastdeSau-
vagesdelaCroix(1763)–tylkobólemięśni,uważa-
jąc,żezmięśnilubścięgienreumatyzmprzechodzi
nastawy.W1764r.pojawiłasięwNeapolurozprawa
autorstwaDomenicoCotugno(1736–1822),zatytuło-
wananDeischiadenervosacommentarius”,wktórej
wprzejrzystysposóbprzedstawionoobrazrwykul-
szowej.NapoczątkuXIXwiekuW.Heberden
(1710–1801)opisałguzkowatezgrubieniawokolicy
drobnychstawówdalszychpalcówrąk(traktowane
obecniejakoobjawchorobyzwyrodnieniowejsta-
wów)iodróżniłtęprzypadłośćoddny.
Reumatyzmprzewlekłyporazpierwszywformie
systematycznejzostałopisanywroku1827przez
Scudamore’a,któryuważałtęchorobęzastanzapal-
nybiałejtkankiwłóknistej.M.C.Wells(1759–1817)
zkoleiwspominałw1812r.opodskórnychguzkach
towarzyszącychostremureumatyzmowi.Ichobec-
nośćipowstawaniezostałyjednakuznanedopiero
dziękipracomBarlowa(1845–1944).
Porazpierwszyzagadnienieostregoreumatyzmu
stawowegozostałocałościowoopracowaneprzezpa-
ryskiegoklinicystęJ.P.Bouillauda(1796–1861).
Opublikowałonwdwóchdziełach(1835–1840)wy-
nikibadańnadreumatycznymichorobamiserca,któ-
resąaktualnedodziś.Uznawanieprzeziębieniajako
czynnikasprawczegoreumatyzmupochodziwłaśnie
odniego.Lasegue(1816–1883)podsumowałwyniki
badańBoillaudawzdaniu:nLerhumatismeaigu
lèchedesjointures,laplèvre,lesmeningues,maisil
mordlecoeur”(nReumatyzmliżestawy,płuca,
mózg,alekąsaserce”).
NapoczątkuXIXstulecianastąpiłrozwójtechnik
mikroskopowych(500-krotnepowiększenia).Możli-
wedziękitemuodkryciawdziedzinienaukiokomór-
kachzwierzęcych(FriedrichTheodorSchwann
1810–1882),aszczególniebadanieskładukomórko-
wegotkanekzwierzęcychiludzkichnadałymedycy-
nienowebiologicznepodstawy.Równocześniezroz-
wojemfizjologii(JohannesMüller1801–1858)iana-
tomiipatologicznej(L.Schöenlein1793–1864),
aprzedewszystkimdziękinarodzinompatologiiko-
mórkowejVirchowa(1858),wmyślktórejchorobę
zaczętopostrzegaćzpunktuwidzeniafizyczno-che-
micznychzmianzachodzącychwkomórkach,wiedza
natematproblemówreumatycznychstopniowosię
poszerzała.Powstałanaukaoprocesachzapalnych,
opartanamorfologiiorazetiologicznymipatogene-
tycznympodzialejednostekchorobowych.Reuma-
tyzmuznanozaproceszapalnytkankiłącznej,co
potwierdziływynikibadańanatomopatologicznych
sercaSchoenleina,twórcynowoczesnychmetodkli-
nicznychwNiemczech.W1837r.opisałonrównież
plamicę(purpura)reumatyczną,odnoszącjądoze-
społupozostałychchoróbreumatycznychiodróżnia-
jącodchoróbzwiązanychzkrwawieniem.
Znastaniemerybakteriologicznejzajętosiępo-
szukiwaniemodpowiedzinapytanie,czyreumatyzm
jestchorobąinfekcyjną.Hueter(1876)postrzegał
ostrezapaleniewielostawowejakoswoistąchorobę
zakaźną.Jegoteoriaopierałasięnamyśleniu
miazmatycznym(drobnoustrojechorobotwórcze,nzłe
powietrze”).
Berliński
klinicysta
C.
Gerhard
(1833–1902)ostroprzeciwstawiłprawdziwyreuma-
tyzmstawowyreumopodobnymdolegliwościomsta-
wów,towarzyszącymokreślonymchorobominfek-
6
