Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
jednakżetraktowaniekreacjiartystycznej,nawettak„fantastycznie”
przerysowanej,jakozapisuobserwacjiempirycznej.Sugestywność
obrazubyłajednaktakwielka,iżwpłynęłanawyobraźnięwielu
myślicieli,którzy–szczególniepodwrażeniemtragedii
bolszewickiej1917roku–skłonnibylimniemać,iżRosjancechuje
wrodzonaskłonnośćdomesjanizmu,mentalnośćeschatologiczna
(„mitkońca”),ostreprzeżywanieskrajnychsprzeczności,
couniemożliwiałoimuczestniczeniewprocesienormalnego
cywilizacyjnegorozwoju[13].Jednakżemisternespekulacjemyślowe
isymetryczneantynomieniewielemiaływspólnegoz„żywym
życiem”,októrymwielokrotniepisałDostojewski.Uzasadniały
tylkofatalizmdrogirosyjskiej,napiętnowanejtragizmem
wewnętrznejautodestrukcji.
Dlaczegoniewariantliberalny?Wielkikredytzaufania,jakim
cieszyłsięwspołeczeństwie„CarOswobodziciel”,stwarzałszansę
dalszychprzemian,tymbardziejiżzniesieniepoddaństwachłopów
inicjowałookreślonąspołeczno-politycznądynamikę.Wymuszało
dalszemodyfikacjesystemu,powodującwkonsekwencji
rozluźnieniecenzury(modneówcześniesłowo
głasnost’),wprowadzenieautonomiiszkółwyższych,stwarzało
liberalizacyjnykontekstdladalszychprzekształceństruktur
politycznych.Decydującąszansąmogłabyć„dyktaturaserca”
dalekowzrocznegopolityka,ministrasprawwewnętrznychMichaiła
Loris-Mielikowa(1825–1888),usiłującegostopniowowprowadzać
elementysystemuprzedstawicielskiego.
Dostojewskiniewpływałbezpośrednionabiegwydarzeń
politycznych,alerosnącyspołecznyrezonansjegopublicystyki
wniemałymstopniukształtowałmyśleniewpływowychelit
orientacjikonserwatywnej.Szczególniewkierunkuantyliberalnym.
Samosłowo„liberał”miałodlaDostojewskiegoskojarzeniajak
najgorsze.Brzmiałotaksamoodrażającojak„Polaczek”czy
„Żydek”.LiberałowiedlaautoraBiesówbylizdrajcamisprawy
rosyjskiej,demoralizatoramimłodzieży,duchowymiojcami
oderwanychodrodzimejglebynihilistów[14].Tenklimat
psychologicznypowodował,iżtaktypowadlaliberalizmupostawa
umiaruniebyławstaniezrealizowaćswojejmediacyjnejroli
społecznej.Miałaprzeciwkosobienietylkonaturalnyopór
rosyjskiejtradycji,aleiantyeuropejskiefobie,cotylkosprzyjało
rozwojowirewolucyjnegoekstremizmu[15].Sporączęśćwinyzaten
