Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
zmaterialistycznymiwduchuideałamizachodnimi.Wielokrotnie
polemicznieodnoszącsiędotwórcy„politykipozytywnej”Comte’a,
nieświadomieuległjego„religiiludzkości”,nakazomaltruistycznym
orazprzeświadczeniu,iżdoskonalenienaturyludzkiejjestmożliwe.
AlezamiastBogaiwartościnadprzyrodzonychComteipodobni
mumyślicielestawialiideałyodmiennegorodzaju.Podobnie
„odmiennegorodzaju”komponentempostawyDostojewskiegobyła
ksenofobia.
Jakiminarzędziami?Tosąsiedztwotakróżnychwartości
imotywówmusiałorodzićpytaniaocharaktercelów,dlaktórych
uzasadnieńdostarczyćmogłypodobneidee.Niebyłozpewnością
intencjąDostojewskiego,bywojnabyłanarzędziemrealizacji
„wszechświatowegoKościoła”,alemożliwośćtakaniemogłabyć
wykluczona.Pisałprzecieżo„wojnieodświeżającejpowietrze”,
anarokprzedwybuchemwojnyzTurcjąwyrokował,iż„wojna
humanizuje,apokójczyniludziokrutniejszymi”(22,166).
NiedalekiodprawdybyłLewSzestowwskazującynapolityczny
usus,jakimógłwypływaćzpodobnegostanowiska.Otożarliwy
chrześcijaninstawałsięapologetąnajbardziejgrabieżczychidei
politycznych[89].
Wświetletychfaktówtrudnoseriotraktowaćstwierdzenia
o„etycznymmaksymalizmie”Dostojewskiego[90].Namiejscujest
raczejmówienieojegowspółwiniezapogromyżydowskie,jakie
nastąpiłypozabójstwieAleksandraII,falęnietolerancjiczy
późniejszeekscesyczarnejsotni.Autorytetwielkiegopisarzabył
znacznymwsparciemdlainspiratorówtychpoczynań[91].
Nadziejana„spełnieniesię”wielkiegoprzeobrażeniaRosji
iświatabyławwielkiejdysharmoniiztym,coDostojewskigłosił
natematnaturyczłowieka,fatalizmuprzeplataniasiędobraizła
wjegoduszy.ReceptastarcaZosimynatematraju(„Bowystarczy
tylkotozrozumieć,arajnastaniewcałejswejkrasie,iobejmiemy
się,izalejemysięłzami...”,VI,2)wydajesięzbyt„wegetariańska”
wporównaniuz„mięsożernymi”i„karamazowowskimi”
skłonnościamiświata,jakieukazałDostojewskinietylko
wBraciachKaramazow,aleiwcałejswejtwórczości.
IX.„ZBAWIENIEROSJIODLUDUPRZYJDZIE...”
Dramatoderwania.„Jedynieludiduchowajegomocprzyszła
