Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Uwagatrafna,gdyżDostojewskiemunigdybezśladunieprzeszły
młodzieńczefascynacjesocjalizmem.Pietraszewcypilniestudiowali
socjalistówfrancuskich,m.in.PiotraLeroux(autorasłowa
„socjalizm”),wyznawcęSaint-Simona,propagatoraprawdy
opostępieludzkościijejdoskonaleniumoralnym.ZkoleiLeroux
byłbliskozwiązanyzGeorgeSand.Zrozumiałewięcciepłe
słowaDostojewskiegoopisarcewczerwcowymnumerzeDziennika
pisarzaz1876rokunawiadomośćojejśmierci.Fiodor
Michajłowiczwspominamłodość,wktórejpoczesnemiejsce
zajmowałylekturypowieścisławnejFrancuzki.Głównymtytułem
dojejsławyjestto,była„jednąznajbardziejjasnowidzących
zwiastunekszczęśliwejprzyszłości,któraoczekujeludzkość”(23,
36).
Socjalizmodwóchtwarzach.Słowo„socjalizm”miałodla
autoraBiesówsenspodwójny.Pierwszytoateistycznymaterializm,
„mrowiskowa”,kolektywistycznareglamentacjażyciaspołecznego,
drugi,związanyzsentymentamimłodości,nacechowanybył
pozytywnie.Główniejakosynonimcnótchrześcijańskich.
DostojewskiwszkicachdoartykułuoGeorgeSandpisze,
„opierałaonaswójsocjalizmnauczuciumoralnym,anie
mrowiskowejkonieczności”(24,223).Zapuentęwtejkwestiiniech
posłużyjednazostatnichwypowiedzipisarza,gdywspominając
o„naszymrosyjskimsocjalizmie”,widziwnim„ogólnonarodową
cerkiew”(27,19).
Nostalgiazamłodzieńczymi„różowymi”nadziejamidochodzi
dogłosuuDostojewskiegoszczególniewyraźniewdrugiejpołowie
latsiedemdziesiątych[88].Ciepłowspominaterazkrytyka
Bielińskiego,niezmieniającogólnienegatywnegostosunku
dorewolucjonistów,dostrzegaichżarliwośćibezinteresowność.
ZnaczącymfaktembyłoteżzamieszczenieMłodzikawlewicowym
organieMikołajaNiekrasowa„Otieczestwiennyjezapiski”isilnie
zaznaczonawtejpowieściwizjaszczęśliwejludzkości.
Takwięcżarliwe„spełnisię”byłonietyleaktemwiaryreligijnej,
ilenawrotem„świeckich”marzeńsocjalistycznejmłodości.Wtym
momencieDostojewskizdawałsięzapominaćonaturalnej
grzesznościczłowieka,fundamentalnejprawdziechrześcijaństwa,
którątakwspanialeeksponował.Niemaływpływnaewolucję
miałospiętrzeniesytuacjikryzysowych.Wyczuwająctenastroje,
pisarzszukaratunkuwsymbiozieretorykichrześcijańskiej