Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
chrześcijańskiejideizbawienianadrodzenajściślejszegomoralnego
ibraterskiegozjednoczenialudzi”(25,85).
Prekursorrasizmu.Wpublicystyceidziełachartystycznych
Dostojewskitłumiłjednakswojeemocje,leczwlistach,szkicach
iluźnychnotatkachfolgowałsobienatematżydowskiego
paskudztwaiskrajnejodrazynawidokkażdej„żydowskiej
mordy”[82].Tajemnicategosmutnegozaślepieniawielkiegopisarza
tkwiwjegofanatycznejmiłościdoRosjiiRosjanjakonarodu
wybranego.Byłatowięcjakbyzazdrośćjednego„wybranego”
okonkurenta.Wuwagachzlat1864–1865,uzasadniającideę
poczwiennictwa,Dostojewskipodkreślał,iż„pierwszymdogmatem
chrześcijaństwajestwspólnotaprawdlawszystkich,wspólnota
ideału,żewszyscysąbraćmi”(20,202).Trzylatapóźniejwliście
doA.Majkowasolidaryzujesięzesłowianofilskąteorią,
iżfundamentempaństwowościrosyjskiejjest„miłosna,niezaś
zaborczazasada”(28–II,280).Rychłojednakmiałosięokazać,
iżmiłośćtamaplemienneinarodowegranice,Chrystuszostanie
unarodowiony,aprawosławieuznanezajedynąprawdziwąreligię.
Taka„politykanarodowościowa”miałaniewielewspólnego
zewangelicznymprzykazaniemmiłości.Przestrzegającproroczo
przedzagrożeniami,któresięziściły,Dostojewskirównocześnie
głosiłzasady,którewXXstuleciuznalazłysięnasztandarach
ideologiinienawiścirasowejinarodowej[83].
PostronieChrystusaczy„prawdy”?Powoływałsięstale
naChrystusajakowszechwzórikryteriumdobra.Wliście
doNataliiFonwizinejz1854rokuwyznawał,iżgdybyktoś
udowodniłmu,żeChrystusjestpozaprawdą„irzeczywiścietak
bybyło”,wolałbyzostaćzChrystusem(28–I,176).Dwadzieścia
sześćlatpóźniejnapiszewpodobnymduchu,iż„wszystkieidee
Chrystusamogąbyćzanegowaneprzezludzkirozum”,czyliprzez
„prawdę”.Zakażdymrazemsugeruje:należypytać,jakwdanym
wypadkupostąpiłbyChrystus?„Pytam:czyspaliłbyheretyków?
Nie.Dlategopalenieheretykówtopostępekniemoralny”(27,56).
Pytańtakich,niestety,niezadawałsobiechybaczęsto,dlatego
podsycanienienawiścidoPolakówczyŻydów,uznawanieRosjan
zanadludziniemogłoniewzbudzaćmoralnychwątpliwości.
Wojna–„ratunek”?Owielogłosiemożnamówićnietylko
wstosunkudojegotwórczościartystycznej,aleipublicystyki.
Wprzedziwnysposób,chybaniezauważalnydlaautora,
