Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
XII.LEKCJEDOSTOJEWSKIEGO
Przenikliwydiagnosta.Każdaepokamawłasnysposóbodbioru
Dostojewskiego.Wielokrotniestwierdzanoprawidłowość,
iżpopularnośćjegowzrastawmomentachkryzysowych,mniej
natomiastwydajesiępotrzebnywokresachstabilizacji.Przełomlat
osiemdziesiątychidziewięćdziesiątychXXstuleciatozwrot
wdziejach,poświadczonypowszechnąświadomościąbankructwa
systemutotalitarnego.Próbyopisu,ocenyibilansowaniatego
zwrotuniemogąbyćpełnebezodniesieńdoDostojewskiego,
dalekowzrocznegokrytykafilozofii,wktórejdostrzegłmożliwość
stworzeniaustrojupretendującegodototalnegorozwiązywania
problemów,jakieludzkośćnapotykałanaswejdrodze.Systemu,
który–przestrzegałautorBraciKaramazow–doprowadzi
donieznanegowdziejachzbrodniczegodespotyzmu,kierującegosię
zasadą„wszystkobędziedozwolone”wimiępragmatycznychcelów
politycznych.
Wybitnąrolęwantytotalitarnej„kuracji”przeżywanejprzez
RosjękońcaXXstuleciaodegrałDostojewski–diagnosta„ucieczki
odwolności”,przenikliwykrytykpseudohumanizmów
wywodzącychsięzekstremizmurewolucyjnego,znaukowych
iracjonalistycznychzabobonów,zsamowoliindywidualizmuoraz
zideologizowanejświadomości,czyniącejczłowiekaślepym
naoczywistościżycia.
„Pro”i„contra”.RecepcjiDostojewskiegotowarzyszy
itowarzyszyćbędziezapewnestałaambiwalencjawedleformuły
tytułuksięgipiątejBraciKaramazow:„za”i„przeciw”.
ZaDostojewskim,demaskatoremtotalitarnych„kuszeń”
ioportunizmówpolitycznych,aleiprzeciwDostojewskiemu,
entuzjaścienowegoraju.„Rajrosyjski”,którypostulował,musiałby
równieżbyćsystemem„uświadomionejkonieczności”,
korzystającymzrównieodrażającychinstrumentów,jakraj
ateistyczny,„zachodni”.Skoroświatopoglądchrześcijańskiniebył
wstanieustrzecpisarzaodnacjonalistycznegoopium,również
retorykareligijnaniebyłabywstaniezminimalizowaćskutków
systemuziemskiejszczęśliwościwedlejedynej„prawdziwej”religii
izgodniezwoląjedynegonaziemi„bogonoścy”.
Dostojewskijest„geniuszemnegatywnym”niewsensie,iż„co
mówi«przeciw»jestsilniejszeodtego,copowiedział«za»”[111],ale
