Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
zachodnichnowości[100].Zsarkazmemstarszegobratawspółbrzmi
wcześniejszawypowiedźIwanao
wszystkichwspółczesnychaksjomatachnaszychrosyjskichchłopców,
wysnutychcałkowiciezeuropejskichhipotez.Bocotamjesthipotezą,
tourosyjskichchłopcówodrazustajesiępewnikiem,inietylkouchłopców,
aleiuichprofesorów(V,3).
PytaniaoczynyludzkiebyłydlaDostojewskiegojednymi
znajbardziejfundamentalnych,ponieważbyłytowistociepytania
oczłowiekaijegonaturę.Pisarzarosyjskiegonieinteresowały
szczegółowezałożeniapozytywistycznejwiary,lecz
tekonsekwencjedlapoznaniaczłowieka,którewRosjiwysnuwano
z„europejskichhipotez”.Dostojewskiodrzucałpozytywistyczny
minimalizmiprzekonanie,iżświatjestcałkowiciezdeterminowany,
jednolity,dostępnypoznaniuorazzrozumiały.Żedziałalność
człowiekatoefektadaptacjidowarunkówprzyrodniczych,aetykę
dyktująnietranscendentnesiły,leczpragmatycznepotrzebyżycia.
Apotrzebytesąwzględne,gdyżwszystkopodlegarozwojowi,
doskonaleniu,awięcstałemupostępowi.Nicdziwnego,iżwświetle
„chemii”i„żelaznych”prawnaukirozważaniaoBogu,zasadach
dobraizławydawaćsięmusiały„rosyjskimchłopcom”naiwnym
obskurantyzmemmałychdzieci.
Dostojewskibyłzawszenegatywnienastawionydoidentyfikacji
człowiekazotoczeniem.Wiedział,iżistotyludzkiejniesposób
jednoznacznieokreślić.„Człowiektotajemnica.Trzebająodgadnąć
ijeślijąbędzieszodgadywaćcałeżycie,niemów,żeśtraciłczas”
(27,63)–pisałdobrataMichaiław1834roku.Czterdzieścicztery
latapóźniejzironiąnapiszeoidolachwspółczesnychRosjan,
„wszystkichtychMillach,Darwinach,Straussach[101],wprzedziwny
sposóbpatrzącychnamoralnepowinnościczłowieka
współczesnego”(21,132).
Kolejnyrazrozważającsens„całkowicieeuropejskichhipotez”,
Dostojewskiwskazujenaich„rosyjskiaspekt”,polegający
na„wnioskachztychteoriiwpostacinajbardziejniezbitych
aksjomatów,czegodokonujesiętylkowRosji”(21,132)[102].
Wokółśrodowiska.AutorGraczasceptycznieodnosiłsię
dobałwochwalczegokultuwspółziomkówwobeceuropejskichteorii
iodkryć,ironizował,iżDarwinatraktujesiętutajniemaljak
