Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
psychologiczne„mechanizmy”ludzkichzachowań.Dlategowie
doskonale,iżChrystusniczegonowegoniewniesiedoswegodzieła,
więcsamsobieodpowiada:„Icóżbyśmógłpowiedzieć?Wiem
ażnazbytdobrze,copowiesz”(V,5).PrawdyChrystusasąprzecież
znane,czynydopełnione.NiemusiOnprzypominać,iżzasada„nie
mazbrodni,awięciniemagrzechów,[...]sątylkogłodni”
(V,5)jestfałszem,adylemat:chlebalbowolność–zwyczajnym
oszustwem.Doświadczenialudzkości,szczególnieXXstulecia,
miałydowieść,iżbrakwolnościprawiezawszeoznaczarównież
brakchleba,arezygnacjazczłowieczeństwatoeranowej„wieży
Babel”,jeszczewiększyzamętwduszach.
CałującInkwizytora,Chrystusudowodniłswąprzewagę.Dał
dowódmiłości.TrudnoponadtoolepsząpropagandęJegoprzesłania
niżsłowakardynała,wyrażającebezbrzeżnąpogardędlaludzkiego
rodzaju.Aloszamarację,gdymówidobrata:„Twójpoematjest
pochwałąJezusa,aniebluźnierstwem”(V,5).Chrystusniemusi
zwiększaćwolnościczłowieka,„dzieckawolności”zpowołania.Nie
mógłbyteż„ukochaćczłowiekabardziejniżSiebie”,gdybybył
ongodnympogardyniewolnikiem.
PoglądyInkwizytoratoblaga,kłamstwokażdejtyranii,jednak
obiektywnieoddająonesporyszmatrealnejhistorii,ludzkich
doświadczeńibłędów.Boczłowiekjestwprawdzieistotąwolną,ale
wciążnanowomusiudowadniać,czypotrafiztejwolności
korzystać.
„Mieczcezara”:„źdźbło”i„belka”.Zbytecznesąpowtórki
natematrzekomejzdradyChrystusa,jakiejdopuściłsiękatolicyzm.
Inkwizytorniepozostawiawątpliwości,iżjegoKościółprzeszedł
nastronę„mądregoiabsolutnegoumysłu”,„duchaziemi”,
„mądregoduchakusiciela”.„DawnojużniejesteśmyzTobą,lecz
znim”(V,5)–powiada.Wtejkwestiipisarzrosyjskinietylko
rozmijałsięzprawdąwspółczesną,aleizelementarnymifaktami
przeszłości.Emocjeprzesłoniłyrealnąocenętakichchoćby
okoliczności,iżpolityczneaspiracjepapiestwa,szczególnie
słynnegoInnocentegoIII(papieżwlatach1198–1216),czyli
papocezaryzm,byłyreakcjąnacezaropapizm,praktykę
sprawowaniawładzyświeckiejiduchowejprzezmonarchę.Nie
możnateżstanowiskaDostojewskiegoobronićnawetnajbardziej
stronnicząinterpretacjąpolitykipapiestwawwiekuXIX,azwłaszcza
PiusaIX(zmarłw1878po32latachpontyfikatu)[69].