Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
cozgadzasięzwaszympoczuciempięknaiideałem,wktóry
jewcielacie”(27–51),oznaczato,iżpięknostajesięargumentem
pozasłownym,sankcjąwartościtrudnychlubwręczniemożliwych
doobronywwywodziedyskursywnym.
„OdWschoduowagwiazda...”.PodkoniecżyciaDostojewski
corazbardziejprzekonujesiebie,iżwspołeczeństwierosyjskim
„przyjęłasięirozwinęławyższaidea”(30–I,41),czego
potwierdzeniembyłdlaniegonietylkojegotriumfnamoskiewskich
uroczystościachpuszkinowskichwczerwcu1880roku.Wtym
wydarzeniudostrzegałjednakmomentzwrotny,początekpojednania
stanówikoniecpartyjnychswarów.Miałgłębokieprzekonanie,
iżokcydentaliści-liberałowieprzestanąmyślećokopiowaniu
wzorcówzachodnichiprzekonająsiędoprawdyrosyjskiej.
Tenprzewrótwyobrażałsobiewkilkupłaszczyznach.Wdyskusji
osądachcerkiewnych,wywołanejartykułemIwanapodczaswizyty
wmonasterze,zostałaporazpierwszysformułowanazasada
państwa-Kościoła.OjciecPaisijmówi:
Kościółzasięjestzaprawdękrólestwemiprzeznaczonyjestkrólować,
ikonieckońcówwinienpanowaćwiekuiścienacałejziemi,jaktonamzostało
przyrzeczone...(II,5).
Stądkonieczność,bypaństwostałosię„jedynieiwyłącznie
Kościołem”.Todajeszansę,bybiurokratycznewięzy
chrześcijaństwarzymskiegozastąpićwięzamiduchowymi
prawosławia.„OdWschoduowagwiazdazajaśnieje”
(VI,3)–powiadaojciecPaisij,copowtórzywksiędzeszóstej
Zosima(rozdziałtrzeci).
Towplanieogólnym.Opowiadającoswejduchowejprzemianie
ispotkaniuztajemniczymgościem,umierającystarzecprzytacza
jegożarliweprzekonanieojeszczejednym„spełnieniusię”:oraju
kryjącymsięwduszach,któregoziszczeniemusibyćpoprzedzone
moralnymodrodzeniemjednostek.„Abyzmienićświat,trzeba,aby
ludzienajpierwsamipsychiczniesięzmienili”(VI,2)–powiada
nieznajomy,widzącdramatwludzkimodosobnieniu.Paręlat
wcześniejDostojewskiironizowałnatematprzeświadczenia,
iżwystarczyzmienićwarunkizewnętrzne,byludzieodmienilisię
radykalnie.Nieprawda,gdyżz„nieukształtowanymi
[niedodiełannymi]ludźminiemogązostaćzrealizowaneżadne
