Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
podobieństwawewnętrznego.Podczasostatniegospotkanialokaj
bezogródekoświadczaIwanowi:„PanfaktyczniejakFiodor
Pawłowicz,najbardziej[...]zewszystkichdzieciwniegosięwdał,
jednadusza”(XI,8).„Niegłupiś”–kwitujezainteresowany.
Smierdiakowwyczuł,iżoburzenieIwanaFiodorowiczanaswego
niegodziwegoojcapochodziztegosamego„genetycznego”pnia,
jestobjawemtegosamegoamoralizmu,którytakąodrazęwywołuje
ujegosyna.
Wrażliwyintelektualistaokazujesiętakimsamymtchórzemjak
ojciec.Niewytrzymałpróbypraktycznej,gdyokazałosię,
iżtoonjestzabójcąFiodoraPawłowicza.Nieczynnym,
wykonawczym,lecz„ideowym”.Wczasietrzechspotkań
SmierdiakowazIwanemdokonujesiębezlitosnaautokompromitacja
intelektubezradnegowobecmoralnychskutkówjegodziałalności.
„Panjestgłównymzabójcą,ajatylkopańskimwspólnikiem,
wiernymsługą,izrobiłemtowedlepańskiegosłowa”,„topanmnie
taknauczył”,„podpańskimkierownictwem”(XI,8)–takuczeń
demonstrujenauczycielowiskutecznośćjegopracy.
Pocozło?BuntIwanatopróbaodpowiedzinapytanieosenszła
wświecie.Tenproblemodwiekównurtujezarównozwykłychludzi
wierzących,jakiteologóworazmyślicieliróżnychorientacji.Nie
mógłprzejśćobokniegotakipisarzchrześcijański,jakFiodor
Dostojewski.
Kwestiatajestdomenądziałuteologicznejrefleksji–teodycei,
stawiającejsobiezacelobronęiusprawiedliwienieBogazpowodu
istniejącegowświeciezła.WybitnyfilozofGottfriedWilhelm
Leibniz(1646–1716),autorklasycznejTeodycei(1696)stworzył
logicznysystemuzasadnieńnajlepszegozeświatów,wjakimBóg
umieściłczłowieka.Myślicielniemieckigłosiłoptymizm,
stwierdzając,iżniedoskonałościświatasąelementaminiezbędnymi
dlatymwiększejdoskonałościcałegogmachu,którego
niezrozumieniejestskutkiembrakugłębszegowejrzeniawzamysł
Stwórcy.StanowiskoLeibnizaniewieluzadowoliło,anajsławniejszą
zniegodrwinąjestKandyd,czylioptymizmWoltera.Bezpośrednim
powodempowstaniategodziełabyłahekatombaLizbonyw1755
roku,gdziepodczastrzęsieniaziemizginęłytysiąceludzi,wtym
niewinnedzieci.
Przeciwnikomteodyceitrudnobyłopogodzićsięzfaktem,iż
