Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
zasady,nawetnajoczywistsze”(25,47).Dogmatymyślenia
socjalistycznegostawałysięodpołowyXIXstuleciaobiegowąwiarą
rosyjskiejinteligencji,dlategoDostojewskiwalkęznimiuznaje
zaswójobowiązek.
Czytorealne?Owszem,powiadaDostojewski,ale
poprzezwyciężeniuodosobnienia.Wtedy„nastąpinapewnoczas,
kiedy[...]wszyscypospołupojmą,jaknienaturalnieoddzielilisię
odsiebie”(VI,2).Zosimaprzewiduje,iżbogaczzawstydzisię
bogactwa,aporuszonytymbiedakzapomniodoznanychurazach.
Tawizjamusirodzićfundamentalnepytanieocharakterludzkiej
natury:dlaczegoto,conienaturalne,stałosięrzeczywistością,
natomiastnaturalne–nie?Dlaczegoludziesprzeniewierzylisię
wartościomswegoczłowieczeństwa,wbrewtemu,czym„znatury”
byli?Dostojewskiniepodzielaoświeceniowegomitu,iżczłowiek
rodzisięczysty,demoralizujegozaśspołeczeństwo,awgenialnych
Notatkachzpodziemiarozprawiasięzobiegowymsądem,iżistota
ludzkapostępujelogicznie.Wbrewtemu–stwierdza–arbitralne
decydowaniezainnychnapodstawieracjonalistycznych,awięc
wielceniepewnychzałożeń,niczegodobregodlanichniewróży.
Byłtotylkoinnywariantsprzecznościczłowiekanaturalnego
imoralnego.TekwestiemusiałyinteresowaćDostojewskiego
wmomenciefinalizacjiBraciKaramazow.Niebezwpływubyły
tuteżideeWłodzimierzaSołowjowa,wyrażanepodczas
publicznychOdczytówobogoczłowieczeństwiewmarcu1878roku.
Młodyfilozofkreśliłwizjęspołeczeństwazjednoczonego
wKościelemiłości.Alezanimdojdziedoskrystalizowaniatych
nadziei,autorBiesówpozostajewczłowiekoznawczychkwestiach
głębokimpesymistą,araczej–realistą.Byłświadomantynomii
międzytym,czymczłowiek„naturalny”jestwgrzesznej,cielesnej
zmysłowości,atym,kimbyćwinienzgodniezeswymduchowym
posłannictwem.
„JAprzeszkadza...”.Czternaścielatprzedpetersburskimi
wykładamiSołowjowa,czuwającprzyzwłokachswejpierwszej
żony,Dostojewskizanotowałrefleksje,któreokazałysięjednymi
znajgłębszychjegowypowiedzifilozoficznych.Wtym
szczególnymnastrojurozpaczyigorączkowejpracymyślizwraca
onuwagęnaniemożliwośćurzeczywistnienianaziemi
Chrystusowegoprzykazaniaomiłościbliźniegojaksiebie
samego.„JAprzeszkadza”–stwierdza.TylkoChrystusbyłwstanie