Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
ilogiczniespójnymcharakterze.Dostojewskiburzywszystkie
tradycyjnekliszefabularneipsychologicznestereotypy.„Nazywają
mniepsychologiem:nieprawda,jestemtylkorealistąwsensie
najwyższym,ponieważukazujęwszystkiegłębieludzkiejduszy”
(27,65)–pisałoswojejmetodzietwórczejpodkoniecżycia.
Świadomośćswejodrębnościmiałjużdziesięćlatwcześniej,gdy
wciągutrzechmiesięcydodwóchróżnychadresatównapisał
osobie:„Mamzupełnieinnepojęcieorzeczywistościirealizmieniż
nasirealiściikrytycy”(28–II,329).Późniejdodał:
Mamwłasnypoglądnarzeczywistość(wsztuce)ito,cowiększośćnazywa
prawiefantastycznymiwyjątkowym,dlamnieczasemstanowisamąistotę
rzeczywistości.Powszedniośćzjawiskiurzędowypoglądnaniewedługmnie
jeszczeniejestrealizmem,nawetodwrotnie(29–I,19).
Jegowizjaludzkiejduszyniebyłaodmianąjakiejś
psychologicznej„szkoły”,leczpróbąartystycznejrekonstrukcji
autentycznychprzeżyć.
WtradycjiturgieniewowskiejzachowaniaKatarzynyczy
GruszeńkiwobecsiebieczywobecMiti,postępowanieLise
ChochłakowwstosunkudoAloszysąoczywiścieczymś
anormalnym.Alepanujątuinnenormy.„Wszystkonaświeciejest
zagadką”–powiadaMitia,próbującwyjaśnićperypetieswojego
życia.Bonietylko,jaktoujmietensambohater,wpięknietkwi
„harmoniawszystkichprzeciwieństw”(III,3),alewcałymludzkim
życiu.Ilustracjąmogąbyćchoćbywyznanianajstarszegozbraci
owizycieuniegoKatarzynyIwanowny.Patrzyłwtedynanią
znienawiścią,„ztakąnienawiścią,którąodmiłości,odnajbardziej
szaleńczejmiłościdzielitylkojedenkrok”(III,4).Nieinaczej
zmłodszymbratem,któryzakochałsięwKati,„kochał
jądoszaleństwa,chociażcoprawda,nienawidziłjejwowejchwili
takbardzo,żegotówbyłnawetjązabić”(XI,6).
Rodzitoczasemwrażeniemelodramatycznegoprzerysowania,
leczzasadąpsychologizmuDostojewskiegopozostajezawsze
melanżprzeciwieństw,przechodzeniejednejemocjilubuczucia
wzaprzeczenie.Stądteżupokorzenieiponiżeniemogąbyćdla
bohateraźródłemrozkoszy.Tegoniesąwstaniewytłumaczyćani
tradycyjnyrealizm,ani„bernardy”.
Redukcjadziałańczłowiekadoprocesówśrodowiska
